پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) بود و از افرادی مانند میمونه، ابوسعید خدری، ابن عباس، ابوهریره و عائشه روایت نموده است. ابومحمد از فقها و محدثان مورد اعتماد مدینه، قاضی آن شهر و در شمار تابعین قرار داشت. او صاحب داستان های بسیاری بود و سفرهایی به دمشق و مصر داشت و روایتگرانی چون زید بن اسلم، صفوان بن سلیم و هلال بن ابی میمونه از او روایت کرده اند.2 او قائل به قدر بود3 و کتاب العدد اثر اوست.4 سرانجام در سال 103 هـ در اسکندریه درگذشت و در آنجا به خاک سپرده شد.5 زمان فوتش را مختلف آورده اند.6

پی نوشت ها

[1] ـ الثقات 5/199. 2 ـ تاریخ مدینة دمشق 40/438 و441.
[3] ــ شذرات الذهب 1/125. 4 ـ الفهرست (الندیم) 40. 5 ـ الثقات 5/199. 6 ـ تاریخ مدینة دمشق 40/443 تهذیب الکمال 20/125 النجوم الزاهره 1/229.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 7/171 خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 7/217 دائرة المعارف الشیعیة العامه 13/34 طبقات علماء الحدیث 1/160 العبر 1/94 تذکرة الحفاظ 1/90 میزان الاعتدال 3/77 الکامل فی التاریخ 5/26 التاریخ الکبیر 6/461 سیر اعلام النبلاء 4/448 لغت نامه دهخدا 1/701 الطبقات الکبری 5/173.

عطیّه ـ عوفی (م 111 هـ )

ابوالحسن عطیّة بن سعد بن جناده عوفی بکالی کوفی قیسی.

در کوفه به دنیا آمد1 و از تیره هَمدان بود.2 امیرمومنان علی(علیه السلام)او را عطیة الله(هدیه خدا) نامید.3 او از اصحاب امام علی و امام باقر (علیهما السلام) بود4 و از افرادی چون ابن عباس، عبدالله بن عمر و ابوسعید خدری روایت نقل کرده است.5 عطیه فردی محدث، مفسّر،6 فقیه7 و از شیعیان کوفه به شمار می رفت. او قرآن را سه مرتبه به گونه تفسیر به ابن عباس عرضه داشت و هفتاد مرتبه نیز قرآن را نزد او قرائت کرد.8 کلبیه گفته او را در زمینه تفسیر قرآن، حجت می دانست.9 ابان بن تغلب، حسن بن عطیه کوفی و اعمش از جمله شاگردان وی به حساب می آیند.10 عطیه به همراه جابر اولین زایران امام حسین(علیه السلام)بودند.11 وی در قیام عبدالرحمان بن اشعث علیه حجاج حضور داشت و پس از شکست این قیام به سرزمین فارس گریخت و در پی این واقعه به دستور حجاج و به دلیل خودداری از لعن علی بن ابی طالب(علیه السلام)چهارصد ضربه تازیانه خورد و سر و محاسنش نیز تراشیده شد، سپس به خراسان رفت و در دوران عمر بن هبیره به عراق بازگشت و تا آخر عمر در کوفه به سر برد.12 از او تفسیری در پنج جزء13 بر جای مانده که طبری در تفسیر خود بسیار از آن نقل کرده است.14 عطیه در سال 111 هـ در کوفه درگذشت.15 برخی نیز زمان فوتش را سال 126 هـ آورده اند.16

پی نوشت ها

[1] ـ الطبقات الکبری 6/304.
[2] ــ رجال الطوسی 51.
[3] ــ الطبقات الکبری 6/304.
[4] ــ رجال الطوسی 51 و 129.
[5] ــ الجرح و التعدیل 6/382.
[6] ــ معجم المفسرین 1/347.
[7] ــ المعارف 518.
[8] ــ الکنی و الالقاب 2/489.
[9] ــ معجم المفسرین 1/347.
[10] ــ تهذیب الکمال 20/146.
[11] ــ الکنی و الالقاب 2/489.
[12] ــ الطبقات الکبری 6/304.
[13] ــ الکنی و الالقاب 2/489.
[14] ــ معجم المفسرین 1/347.
[15] ــ الطبقات الکبری 6/340.
[16] ــ تاریخ خلیفة بن خیاط 277.*

دیگر منابع: التاریخ الکبیر 7/8 تاریخ الاسلام 7/424 منهج المقال 221 شذرات الذهب 1/144 تاریخ التراث العربی 1/1/73 ریحانة الادب 4/218 الذریعه 4/282 الاعلام 4/237 تحقیق درباره اولین اربعین سیدالشهداء 276 مستدرکات اعیان الشیعه 1/122.

عطیه ـ همدانی (م 190 هـ )

ابوروق عطیة بن حارث کوفی همدانی هزانی.

از امام محمد باقر(علیه السلام)،1 انس بن مالک، ابوعبدالرحمان سلمی، عکرمه،2 ابراهیم بن یزید تیمی،3 ضحاک4 و دیگران روایت نقل کرده است. افرادی چون خالد بن یزید شامی، بشر بن عماره5 وعمر بن ثابت6 و دو فرزندش یحیی و عماره7 از او روایت کرده اند. وی از تابعین8 و مورد اعتماد بود و رجالیون او را راستگو و وارسته می دانند.9 او به ولایت اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) اعتقاد داشت10 و از دوستداران خاندان رسالت صَلوات الله علیهم اجمعین بود.11 محمد بن عبدالرحمان فتنی تفسیرهای ابان بن تغلب، محمد بن سائب و ابوروق را یک جا جمع آوری کرد و به صورت کتاب تفسیر درآورد.12 وی از مفسران بنام بوده که کتاب تفسیری از خود برجای گذاشته است.13 یکی از رجال شناسان وی را با عطاء همدانی متحد دانسته است.14 ذهبی زمان فوتش را بین سال های 141 تا 160 هـ می داند.15 برخی نیز او را متوفای سال 190 هـ دانسته اند.16

پی نوشت ها

[1] ـ مستدرکات علم رجال الحدیث 5/242. 2 ـ تهذیب الکمال 20/144.