3 ـ الغدیر 3/29 ـ 56.
[4] ــ همان.
[5] ــ دیوان ابن الرومی 1/7 ـ 9، مقدمه.
[6] ــ معجم الشعراء (مرزبانی) 145 الانساب 6/197 و 198 وفیات الاعیان 3/358 اعیان الشیعه 8/250.
[7] ــ مروج الذهب 4/194.
[8] ــ الغدیر 3/29 ـ 56.
[9] ــ همان.
[10] ــ الفصول المهمه 285 نور الابصار 166 الغدیر 3/29.
[11] ــ مقاتل الطالبیین 511.
[12] ــ فرج المهموم 132.
[13] ــ الغدیر 3/38 و 53.
[14] ــ همان.
[15] ــ الفهرست 190.
[16] ــ دیوان ابن الرومی 1/ 7 ـ 9، مقدمه.
[17] ــ الانباء 288.
[18] ــ الاعلام 3/84.
[19] ــ الفهرست (الندیم) 166.
[20] ــ هدیة العارفین 1/390 ایضاح المکنون 1/49.
[21] ــ الاعلام 3/143.
[22] ــ تاریخ بغداد 12/23 ـ 26 سیر اعلام النبلاء 13/495 البدایة و النهایه 11/85 ـ 87 الانساب 6/197 و 198.
[23] ــ تاریخ الاسلام 22/230 سیر اعلام النبلاء 13/484.
[24] ــ ذیل تاریخ بغداد (ابن نجار) 2/40.
[25] ــ الامالی 2/101 و 102.
[26] ــ شذرات الذهب 3/352 و 353.
[27] ــ معجم مطبوعات العربیه 1/111.*

دیگر منابع: جمهرة انساب العرب 58 المنتظم 12/364 ـ 368 تاریخ الاسلام 21/225 تاریخ التراث العربی 4/172 الکنی و الالقاب 1/291 کشف الظنون1/766 هدیة العارفین 1/674 الذریعه 9/24 الاعلام 4/297 معجم المؤلفین 7/114.

علی ـ ابن غراب (م 184 هـ )

علی بن غراب (عبدالعزیز) فزاری کوفی محاربی، معروف به ابن غراب.

اهل کوفه بود که بعدها به بغداد رفت.1 از اصحاب امام باقر2 و امام صادق(علیهما السلام)3 بود و از امام صادق و امام رضا(علیهما السلام)4 روایت نقل کرده است. همچنین از روایتگرانی چون فضل اعور،5 ابوبکر بن محمد حضرمی6 و عبیدالله بن عمر عمری7 حدیث نقل کرده است. راویانی چون ابواسحاق ابراهیم بن سلیمان خزاز، حسن بن علی8 و نصر بن مزاحم منقری9 از او حدیث نقل کرده اند. ابن غراب از جمله محدثان و بزرگان شیعی بود و فقه را از ائمه(علیهم السلام)روایت کرده است.10 تشیع وی سبب شد تا عده ای از رجال نویسان اهل سنت او را به تدلیس در روایت و ضعف متهم سازند. با این همه او را محدثی ثقه، راستگو11 و حدیث شناس12 خوانده اند. ابن غراب معتقد بود که امام صادق(علیه السلام)سخنان خود را از خداوند نقل می کند، گاهی نیز می گفت که بهترین جعفرها به من خبر داد.13 سرانجام در سال 184 هـ در کوفه وفات یافت.14 کتاب الحدیث اثر اوست.15

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 12/45.
[2] ــ رجال الطوسی 130.
[3] ــ همان 242 رجال البرقی 25.
[4] ــ مستدرکات علم رجال الحدیث 5/423.
[5] ــ رجال النجاشی 2/112.
[6] ــ مستدرکات علم رجال الحدیث 5/423.
[7] ــ تاریخ بغداد 12/45.
[8] ــ الفهرست (طوسی) 95.
[9] ــ تهذیب الکمال 21/55.
[10] ــ الفهرست (الندیم) 275.
[11] ــ تاریخ بغداد 12/45.
[12] ــ خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 7/371.
[13] ــ مستدرکات علم رجال الحدیث 5/423.
[14] ــ الطبقات الکبری 6/391.
[15] ــ الذریعه 6/350و351.*

دیگر منابع: الوافی بالوفیات 21/380 معالم العلماء 143.

علی ـ ابن فضال (م اواخر قرن سوم هجری)

ابوالحسن علی بن حسن بن علی بن فضال کوفی تیمی.

اهل کوفه1 و مولای عکرمة بن ربعی فیاض بود.2 با اینکه از مشاهیر فرقه فطحیه به شمار می رود، رجالیون امامیه از او به نیکویی یاد کرده اند. نجاشی می گوید: فقیه اصحاب ما در کوفه و از بزرگان و افراد موثق و آشنا به حدیث بود، روایاتش پذیرفته می شد و لغزش و عیبی از او دیده نشده و از ضعفا کمتر روایت کرده است.3 شیخ طوسی می گوید: علی بن حسن بن فضال فطحی مذهب اما غیر معاند، بلکه به امامیه نزدیک و ثقه بود. علم او فراوان، روایاتش زیاد و نوشته هایش نیکوست.4 شاگردش محمد بن مسعود عیاشی گفته است که در عراق و خراسان فقیه تر و با فضیلت تر از علی بن حسن ندیده ام، به گونه ای که هر کتابی از ائمه در علوم مختلف وجود داشت، نزد او بود. او موثق بود و حافظ ترین مردم به شمار می رفت.5 ابن فضال صحابی امام هادی و امام حسن عسکری(علیهما السلام) بود6 و از برادرانش محمد و احمد، حسن بن محبوب، حسن بن علی وشّاء، محمد بن عبدالله بن زراره و عباس بن عامر روایت کرده است. او در سند حدود 510 روایت واقع شده و احمد بن محمد بن سعید معروف به ابن عقده، محمد بن مسعود عیاشی و علی بن محمد بن زبیر از او روایت کرده اند.7 نجاشی می گوید: علی از پدرش روایتی ندارد، چون هنگام مقابله کتاب پدرش هجده ساله بوده و روایات را به درستی درک نمی کرده است،8 با این حال روایات زیادی از علی بن حسن از پدرش گزارش شده است.9 وفات این راوی را در دهه های آخر قرن سوم تخمین زده اند.10

تألیفات وی فراوان است: در فقه کتاب های وضوء صلاة خمس و زکات صیام مناسک حج جنائز طلاق حیض و نفاس نکاح وصایا فرائض و متعه، و در موضوعات دیگر التفسیر العقیقه