کرده و نوشته است که حمید بن زیاد (م 310 هـ ) کتاب های بسیاری را که در اصول شیعه بوده، از او روایت کرده است.3 بزرج دارای آثار و تألیفات متعددی بود. نجاشی می نویسد: حمید بن زیاد در فهرست خود آورده که از بزرج آثاری را شنیده، اما با تردید یادآور شده که بر وی روشن نیست که آیا آثار متعلق به خود اوست یا آن را از دیگران نقل کرده است. این آثار عبارت اند از: ثواب انّا انزلناه الاظلّة البداء و المشیه الثلاث و الاربع الجنة و النار النوادر و الملاحم.4 تاریخ وفات وی به درستی روشن نیست، ولی اسماعیل پاشا آن را در حدود 300 هـ نوشته است.5

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 2/82.
[2] ــ الامالی (صدوق) 13.
[3] ــ رجال الطوسی 480.
[4] ــ رجال النجاشی 2/82.
[5] ــ هدیة العارفین 1/674.*

دیگر منابع: خلاصة الاقوال 235 تنقیح المقال 2/271 حاوی الاقوال 4/27 الذریعه 5/9 معجم المؤلفین 7/185 معجم رجال الحدیث 11/237 طبقات اعلام الشیعه 1/175 رجال ابن داود 479 ایضاح المکنون 1/348 و 2/269 و 286.

علی ـ بصری (در عصر امام جواد(علیه السلام))

علی بن میسره بصری.

از اصحاب امام جواد(علیه السلام) بود1 و با آن حضرت مکاتبه داشت.2 از امام صادق(علیه السلام) هم روایت دارد3 و احمد بن محمد بن خالد برقی (م 274 هـ ) از او روایت نمود. بصری کتابی دارد4 که با عنوان کتاب الحدیث از آن یاد شده است.5 از تاریخ وفات وی اطلاعی در دست نیست.

پی نوشت ها

[1] ـ رجال البرقی 57.
[2] ــ معجم رجال الحدیث 12/206.
[3] ــ جامع الرواة 1/605.
[4] ــ الفهرست (طوسی) 94.
[5] ــ الذریعه 6/351.*

دیگر منابع: رجال الطوسی 404 رجال ابن داود 252 نقد الرجال 245 قاموس الرجال 7/591 مجمع الرجال 4/230 تنقیح المقال 2/312 منهج المقال 240 حاوی الاقوال 4/67 معالم العلماء 66 هدایة المحدثین 119.

علی ـ بصری (قرن سوم هجری)

علی بن حسن بصری.

آگاهی چندانی از وی در منابع نیامده است. علی اهل بصره و از دانشمندان و محدثان شیعه بوده و کتابی داشته که احمد بن محمد بن خالد برقی (م 280 هـ ) آن را گزارش کرده1 و آقابزرگ تهرانی آن را کتاب الحدیث نامیده است2. به اعتبار وفات شاگردش احمد برقی، وی از مؤلفان قرن سوم به شمار می رود.

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 2/117 الفهرست (طوسی) 93.
[2] ــ الذریعه 6/349.*

دیگر منابع: معالم العلماء 66 رجال ابن داود 239 جامع الرواة 567 جامع المقال 112 منهج المقال 229 تنقیح المقال 2/277 نقد الرجال 230 معجم رجال الحدیث 11/325.

علی ـ بطائنی (م قرن دوم هـ )

ابوالحسن علی بن سالم بطائنی کوفی انصاری.

از موالی انصار بود و نسبت انصاری او بدین سبب است.1 شیخ طوسی بطائنی را اهل کوفه و از اصحاب امام صادق و امام کاظم(علیهما السلام)به شمار آورده است.2 بطائنی به جز آن دو امام، از برخی راویان چون ابوبصیر اسدی، اخطل کاهلی و شعیب عقرقوفی نیز روایت کرده است.3 وی در گذشته از شاگردان خاص ابوبصیر اسدی یحیی بن قاسم بود و از راویان درجه اول او شناخته می شد و به سبب اینکه ابوبصیر از بینایی محروم بود، به عنوان قائد و عصاکش وی نیز او را خدمت می نمود. بطائنی شاگردان و راویانی را نیز تربیت کرده که از آن میان باید به افرادی همچون محمد بن زیاد، محمد بن ابی عمیر و احمد بن حسن میثمی اشاره کرد.4 بطائنی از سابقه درخشان و روشنی برخوردار است، اما سرانجامِ وی به توقف در امامت امام کاظم(علیه السلام)منتهی شد و از سران واقفیه گشت.5 بر پایه روایاتی چند که کشّی آنها را نقل کرده، بطائنی سرانجام خوبی نداشته و چه بسا مورد لعن و نفرین واقع شده است. کشّی می نویسد: امام کاظم(علیه السلام)بطائنی و اصحاب او را به درازگوشان تشبیه کرده است. نیز در روایتی آمده است که امام رضا(علیه السلام) پس از مرگ بطائنی به برخی از اصحاب فرمودند: بطائنی به دلیل آنکه واقفی بود، مورد عذاب الهی قرار گرفت و قبرش پر از آتش گردید. برخی روایات نیز بر آن دلالت دارد که گویا بطائنی به سبب آنکه نماینده مالی امام کاظم(علیه السلام) بوده و اموال فراوانی نزد وی و گروهی دیگر باقی مانده بود و قصد تحویل اموال به امام بعدی یعنی امام رضا(علیه السلام)را نداشتند، دست به چنین توطئه ای زده و قائل به توقف امامت در امام کاظم(علیه السلام) به عنوان آخرین امام شیعه شدند و امامت امام رضا(علیه السلام) را نپذیرفتند.6