کتاب های فارسی به عربی1 در قرن دوم2 به شمار می رود. به جز منابع زیر در دیگر کتاب های موجود اشاره ای به وی نشده است. ترجمه زیج الشهریار3 (معرّب زیگ، کتابی درباره شناسایی احوال و حرکات ستارگان است که تقویم را از آن استخراج می کنند4) اثر اوست.5

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 305. 2 ـ الذریعه 8/214. 3 ـ الفهرست (الندیم) 305. 4 ـ لغت نامه دهخدا 1/360 و 10/14218. 5 ـ الذریعه 8/214.

علی ـ تیمی (قرن سوم هجری)

ابوالحسن علی بن ابراهیم بن معلی (یعلی) تیمی بزاز.

از جزئیات زندگی علی چیزی نمی دانیم، جز آنکه محمد بن اسحاق الندیم وی را از بزرگان شیعه و فقیهی دانسته که فقه را از ائمه(علیهم السلام) فرا گرفته است،1 بنابراین باید در عصر امامان زیسته باشد و بر مبنای دلایلی که می آید، می توانسته از امام رضا، امام جواد، امام هادی و امام حسن عسکری(علیهم السلام) بهره ببرد، چرا که تیمی شاگرد کسانی چون علی بن سیف بن عمیره،2 فضیل بن اسحاق هاشمی،3 محمد بن خالد برقی،4 عمر بن محمد بن عمر بن علی بن حسین(علیه السلام)5 و احمد بن عیسی بن عبدالله بوده6 و از طریق این اساتید با سه واسطه از امام باقر(علیه السلام)و با دو واسطه از ابوحمزه ثمالی (م 148 هـ )7 و امام کاظم(علیه السلام)روایت کرده است،8 ولی از امامان بعدی روایتی ندارد. این نکته با اینکه از احتمال شاگردی او از ائمه می کاهد، ولی می توان ادعا کرد شاگردی، صرف روایت نیست. دیگر اینکه چه بسا روایاتی داشته، ولی همانند بسیاری از عالمان شیعه احادیثش از بین رفته باشد، کما اینکه به گواهی منابع کتابی فقهی ـ روایی داشته، اما اثری از آن نیست.9 از فردی به نام حسن بن قاسم بن حسین بجلی (زنده در 293 هـ ) به عنوان شاگرد و راوی او یاد شده و در تمام روایات موجود، تنها راویِ علی بن ابراهیم است.10 نجاشی هم در جایی او را حسن، و در جای دیگر علی بن قاسم آورده است،11 از این رو به قرینه گفته شیخ طوسی که در جایی از وی با عنوان ابوالحسن بن قاسم نام برده،12 می توان احتمال داد که نام درستش ابوالحسن علی بن قاسم است که تصحیف روی داده و به حسن بن قاسم تبدیل شده است. چنان که در برخی روایات، علی بن ابراهیم بن معلی صرفاً معلی آمده13 و به استناد سایر منابع و احادیث، تصحیف عیان است و برخی از رجالیون هم به این نکته توجه کرده اند.14

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست 275.
[2] ــ بشارة المصطفی 154.
[3] ــ شواهد التنزیل 1/362.
[4] ــ من لا یحضره الفقیه 4/381.
[5] ــ الفهرست (طوسی) 403.
[6] ــ تهذیب الاحکام 4/166.
[7] ــ الامالی (طوسی) 170.
[8] ــ معانی الاخبار 197.
[9] ــ الذریعه 6/348.
[10] ــ الامالی (طوسی) 172 و 434.
[11] ــ رجال النجاشی 1/66 و 149.
[12] ــ تهذیب الاحکام 4/166.
[13] ــ معجم رجال الحدیث 1/162.
[14] ــ تهذیب المقال 2/337.*

دیگر منابع: الامالی (صدوق) 477 تأویل الآیات 1/434 بحارالانوار 1/51، 8/20 و 93/290 الاربعون حدیثاً (شهید اول) 61 وسائل الشیعه 7/83 ایضاح الاشتباه 213 الفوائد الرجالیه 1/211 و 4/123.

علی ـ جرجرائی (زنده در 243 هـ )

ابوالحسن علی بن عبدالغفار جرجرائی کاتب ضریر.

الندیم وی را منسوب به جرجرایا، شهری بین واسط و بغداد1 و یا جرجان (گرگان) دانسته است. علی ساکن بغداد و از شاعران و کاتبان عصر خود به شمار می آمد.2 او پس از درگذشت ابراهیم بن عباس صولی (م 243 هـ ) کاتب عراق و رئیس دیوان املاک خلیفه در زمان متوکل عباسی (232 ـ 247 هـ ) شد3 و قصیده ای طولانی در عزای صولی سرود.4 دیوان شعر جرجرایی دارای پنجاه ورقه است.5 تاریخ درگذشت وی معلوم نیست، لکن با توجه به زمان مرگ صولی روشن است که پس از آن وفات یافته است.

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 2/123.
[2] ــ الفهرست 192.
[3] ــ معجم الادباء 165، 191، 195 و 196.
[4] ــ معجم الشعراء 126.
[5] ــ الفهرست 192.*

دیگر منابع: تاریخ التراث العربی 2/4/222 لغت نامه دهخدا 10/14276.

علی ـ جعفری (زنده در نیمه اول قرن سوم هجری)

ابوالحسن علی بن عبدالله بن جعفر جعفری حجازی.

شهرت جعفری او از جد بزرگش جعفر طیار گرفته شده است. مادرش ولات دختر حجل بن عنبسه بود.1 وی ادیب، فاضل و دارای اشعاری زیبا و دلنشین بود،2 ولی گزارشات چندانی از او در منابع وجود ندارد. ابوالفرج اصفهانی که ظاهراً تنها فرد از قدما است که به