علی ـ سعدی (162 ـ 234 هـ )

ابوالحسن علی بن عبدالله بن جعفر بن نجیح سعدی بصری، مشهور به ابن مدینی.

ابن حبان می نویسد: نیاکان ابن مدینی از مردمان مدینه بودند، اما خودش در سال 162 هـ در بصره به دنیا آمد و در همان جا بزرگ شد و به فراگیری علوم حدیث مشغول، و جزء مشاهیر عصر خویش در آن علوم گردید.1 به گفته ابن عدی، مدینی در فراگیری حدیث چنان موفق بود که استادان مهم او چون ابن عیینه و قطان وی را بر دیگر شاگردان برتری می دادند و خود نیز از او بهره ها گرفته اند.2 پدرش از علمای مشهور اهل حدیث بود. او از پدرش و حماد بن زید، جعفر بن سلیمان و یزید بن زریع و بسیاری دیگر حدیث شنیده است. وی زمانی به بغداد رفت و در آنجا به تدریس حدیث پرداخت. از شاگردان و راویان او می توان از بزرگانی همچون احمد بن حنبل، ابویحیی صاعقه، ابوعبدالله بخاری، ابوحاتم، ابوداود نام برد. او تا آنجا مورد توجه قرار داشت که در موارد اختلاف علمی میان محدثانی چون احمد بن حنبل و یحیی بن معین داوری می کرد، اما رفته رفته به جهت اعتقاد به خلق قرآن، منزلت گذشته خود را در میان اصحاب حدیث از دست داد و اظهارنظرهایش پذیرفته نمی شد.3 به نظر می رسد این گفته خطیب در شرایط و موقعیت خاصی بوده است، به دلیل اینکه نووی بر جلالت و امامت ابن مدینی در عالم حدیث، ادعای اجماع کرده است.4 برخی نقل کرده اند که ابن مدینی در بغداد اظهار تسنّن می کرد، ولی در بصره ادعای شیعه گری داشت و از مناقب امام علی(علیه السلام)سخن می گفت و بدین وسیله در میان بصریان دوستی با علی(علیه السلام) را تشویق و ترویج می کرد.5 او در سال 134 هـ در سامرا از دنیا رفت و در محله عسکریه به خاک سپرده شد.6

پی نوشت ها

[1] ـ الثقات 8/469.
[2] ــ الکامل فی ضعفاء الرجال 1/120.
[3] ــ تاریخ بغداد 11/458، 462 و 469 ـ 472.
[4] ــ تهذیب الاسماء و اللغات 1/1/350.
[5] ــ سیر اعلام النبلاء 11/41.
[6] ــ الطبقات الکبری 7/308.*

دیگر منابع: التاریخ الکبیر 6/284 الجرح و التعدیل 11/458 المنتظم 11/214 الوافی بالوفیات 21/19 میزان الاعتدال 3/138 الاعلام 4/303.

علی ـ سلمانی (در عصر امام جواد(علیه السلام))

ابوالحسین (ابوالحسن) علی بن یحیی سلمانی.

آگاهی چندانی از زندگی او در دست نیست. از اصحاب و شاگردان امام کاظم،1 امام رضا و امام جواد(علیهم السلام)2 و از دانشمندان و محدثان جلیل القدر شیعه و بزرگ قوم به شمار آمده است.3 از عمرو بن مدرک طائی، ایوب بن أعین، ولید بن علاء،4 حسین بن علوان5 و ابوبصیر روایت آموخته و نقل کرده است.6 محمد بن عیسی بن عبید یقطینی،7 محمد بن اورمه،8 یونس و ابوطالب عبدالله بن صلت هم از او روایت کرده اند.9 گویا علی بن یحیی برادری داشته که مرجئی مذهب بوده و در نامه ای به امام رضا (علیه السلام)از او شکوه می کند، ولی امام می فرماید که برادرش به زودی راه درست را خواهد یافت.10 به نظر می رسد وی همان ابوالحسن علی بن یحیی سلمانی یا سلیمانی باشد که در سال 273 هـ به عنوان شیخ و بزرگ جماعتی از بزرگان کوفه در مجلس ابوعبدالله محمد بن عمران بن حجاج سبیعی حضور داشته است.11 کتاب ثواب انا انزلنا از اوست و روایاتی را که از امام جواد(علیه السلام)شنیده بود، در این کتاب آورده است.12

پی نوشت ها

[1] ـ رجال البرقی 52. 2 ـ رجال الطوسی، 5357 و 5577. 3 ـ تنقیح المقال 2/314.
[4] ــ الکافی 2/125 و 192 و 4/40.
[5] ــ فلاح السائل 282. 6 ـ بحارالانوار 82/51. 7 ـ المحاسن 1/264. 8 ـ الکافی 2/192. 9 ـ بحارالانوار 82/51.
[10] ــ الصراط المستقیم 2/197.
[11] ــ الغارات 2/87 تهذیب الاحکام 6/111.
[12] ــ رجال الطوسی، شماره 5577.*

دیگر منابع: معالم العلما 71 جامع الرواة 1/608 قاموس الرجال 7/605 معجم رجال الحدیث 12/222 مجمع الرجال 4/234 مستدرکات علم رجال الحدیث 5/497 دائرة المعارف الشیعیة العامه 13/399.

علی ـ سمرقندی (م 237 هـ )

ابوالحسن (ابوالحسین) علی بن اسحاق بن ابراهیم بن... ماهان حنظلی سمرقندی.

از محدثان و دانشمندان نیمه نخست قرن سوم و مشهور به علی بن اسحاق حنظلی سمرقندی است که منابع معاصر وی را به درستی شناسایی نکرده و در معرفی اش به بیراهه رفته اند.1 از خاستگاه و زادگاه و دوران کودکی وی اطلاعی در دست نیست، ولی گویا ابوعلی