اسحاق بن ابراهیم سمرقندی که قاضی سمرقند و بلخ بود،2 پدر اوست. وی تحصیلات خود را نزد محدثانی چون سفیان بن عیینه، عبدالله بن مبارک، مسیب بن شریک، عبدالله بن اجلح، ابوبکربن عیاش، یوسف بن عطیه صفار و ابومعاویه ضریر به کمال رساند، چنان که محدثان بنامی چون ابوحاتم محمد بن ادریس رازی، ابوسهل سری بن عصام، حفص بن معارک سرخسی، عبدالله بن حفص بن نضر بخاری، عبدالله بن محمد بن سلیمان سجزی و عبدالله بن محمد بن صالح سمرقندی نزد او شاگردی کرده و حدیث فرا گرفته اند.3 به گفته عبدالرحمان بن ابی حاتم، حنظلی سمرقندی زمانی عازم حج بوده و در ری پدرش ابوحاتم رازی مسائلی را از سمرقندی پرسیده و احادیثی را فرا گرفته و نوشته و او را راستگو توصیف کرده است.4 ابن عساکر هم می گوید: محمد بن کرام سجستانی رئیس فرقه کرامیه (م255 هـ ) هم در خراسان نزد علی بن اسحاق به فراگیری تفسیر پرداخته است.5 ابن حبان و ابن حجر نیز وی را توثیق کرده اند.6 علی سمرقندی کتابی به نام المشافهات دارد که ابوسعد ادریسی عبدالرحمان بن محمد استرآبادی (م 405 هـ ) آن را از ابوالحسن اعین بن جعفر جخزنی (م 354 هـ ) از علی بن اسماعیل خجندی که او خود از سمرقندی و همچنین از محمد بن حامد بن حمید خرعونی (م 301 هـ ) شنیده بود، آموخت.7 همچنین ابوالفضل مظفر بن منصور طوسی خینی کتاب المشافهات را به همراه ابوسعد ادریسی از همان طریق از سمرقندی استماع کرده است.8 علی بن اسحاق سمرقندی به جز المشافهات، کتاب تفسیر هم داشته که به جز محمد بن کرام، دو برادر احمد و محمد بن حامد بن حمید خرعونی این دو کتاب را طی سه سال (233ـ 235 هـ ) از خود سمرقندی فرا گرفته اند و حنظلی سمرقندی در سال 237 هـ دار دنیا را بدرود گفته است.9

پی نوشت ها

[1] ـ ر . ک : معجم المؤلفین 7/33.
[2] ــ الجرح و التعدیل 2/207 الثقات 8/109.
[3] ــ تهذیب الکمال 20/320.
[4] ــ الجرح و التعدیل 6/175.
[5] ــ تاریخ مدینة دمشق 55/128.
[6] ــ الثقات 8/466 تقریب التهذیب 2/32.
[7] ــ الانساب 2/27.
[8] ــ همان 2/432 و 433.
[9] ــ همان 2/347.*

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 15/305 البدایة و النهایه 11/26 خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 7/283 معجم البلدان 2/112 ایضاح المکنون 2/305.

علی ـ شفا (در عصر امام صادق(علیه السلام))

علی بن عمران خزّاز کوفی، معروف به شفا.

فقیه1 و محدثی موثق بود، ولی روایات اندکی از او نقل شده است.2 به نوشته اردبیلی، وی از امام صادق(علیه السلام)روایت نقل کرده است3 و کسانی چون جعفر بن سماعة،4 احمد بن صبیح5 و عبدالله بن جبلّه6 (م219 هـ )7 از او روایت کرده اند. وی دارای کتاب الحدیث بوده است.8

پی نوشت ها

[1] ـ رجال ابن داود 247 نضد الایضاح 225.
[2] ــ رجال النجاشی 2/106 خلاصة الاقوال 102.
[3] ــ مستدرکات علم رجال الحدیث 5/420.
[4] ــ جامع الرواة 1/594.
[5] ــ رجال النجاشی 2/106.
[6] ــ همان 2/13.
[7] ــ الذریعه 6/351.*

دیگر منابع: هدایة المحدثین 118 ایضاح الاشتباه 224 مجمع الرجال 4/212 منتهی المقال 5/48 نقد الرجال 240 منهج المقال 236 تنقیح المقال 2/301.

علی ـ شیبانی (در عصر امام کاظم(علیه السلام))

علی بن شجرة بن میمون بن ابی اراکه شیبانی نبّال کوفی.

از موالی کنده1 و از اصحاب امام صادق2 و امام کاظم(علیهما السلام)3 بود. او از امام صادق(علیه السلام)، نبّال، سلام جعفی و عبید بن زراره4 حدیث نقل کرده است. راویانی چون حسن بن علی بن فضال،5 ابن سماعه و قاسم بن اسماعیل قرشی6 احادیث او را بیان کرده اند. شیبانی محدثی ثقه بود.7 پدر و برادرش حسن بن شجره نیز از محدثان ثقه و شاگردان امام باقر و امام صادق(علیهما السلام)بودند.8 کتاب الحدیث اثر اوست.9

پی نوشت ها

[1] ـ خلاصة الاقوال 102 رجال النجاشی 2/110.
[2] ــ رجال البرقی 25.
[3] ــ رجال الطوسی 354.
[4] ــ معجم رجال الحدیث 12/60 و 61.
[5] ــ رجال النجاشی 2/110 جامع الرواة 1/586.
[6] ــ الفهرست (طوسی) 94 و 95.
[7] ــ خلاصة الاقوال 102 جامع الرواة 1/586 الوجیزه 72.
[8] ــ نقد الرجال 236 رجال النجاشی 2/110.
[9] ــ الذریعه 6/350.*

دیگر منابع: قاموس الرجال 7/8 منهج المقال 234 مستدرکات علم رجال الحدیث 5/386 معالم العلماء66.