علی ـ هروی (زنده پیش از 280 هـ )

علی بن عبدالله بن محمد بن هیصم مجدالدین هروی.

فردی عالم، فاضل، ادیب، شاعر و فصیح و از دیار هرات بود.1 او سفری به بغداد داشت و در آنجا از کسانی مانند عثمان بن سعید دارمی حدیث آموخت و روایت کرد. محمد بن احمد غطریفی جرجانی2 و ابوالحسن بیهقی از او روایت کرده اند.3 کتاب های مفتاح البلاغه، البسمله، نهج الرشاد، عقود الجواهر، لطائف النکت، تصفیة القلوب و دیوان شعر از اوست.4 زمان دقیق درگذشت هروی معلوم نیست، ولی تا پیش از سال 280 هـ زنده بوده است.5

پی نوشت ها

[1] ـ معجم الادباء 13/277.
[2] ــ تاریخ بغداد 12/5.
[3] ــ هدیة العارفین 1/697.
[4] ــ معجم الادباء 13/277.
[5] ــ معجم المؤلفین 7/141.*

دیگر منابع: الوافی بالوفیات 21/209 اعیان الشیعه 8/286 لغت نامه دهخدا 10/14374.

علی ـ همانی (در عصر امام حسن عسکری(علیه السلام))

ابوالحسن علی بن جعفر همانی برمکی.

همانی منسوب به همینیا یا همانیه، روستایی بین بغداد و نعمانیه می باشد.1 وی از اصحاب امام هادی2 و امام حسن عسکری(علیهما السلام)و نیز وکیل و قیّم آن دو امام و از راویان موثق بود.3 احمد بن محمد طبری4 و احمد بن معافی ثعلبی از وی روایت کردند. برخی او را با علی بن جعفر وکیل مغایر دانسته اند.5 ابوطاهر بن بلال می گوید: روزی در ایام حج دیدم علی بن جعفر را که از طرف امام حسن عسکری(علیه السلام)وکالت داشت و نفقاتی را در بین مردم تقسیم می کرد. همانی فردی فاضل و مورد رضایت ائمه(علیهم السلام)بود.6 وی کتابی تحت عنوان مسائل ابی الحسن العسکری(علیه السلام) دارد.7

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 5/410.
[2] ــ رجال البرقی 61.
[3] ــ رجال الطوسی 432.
[4] ــ رجال النجاشی 2/118.
[5] ــ معجم رجال الحدیث 11/293.
[6] ــ الغیبه (طوسی) 350.
[7] ــ رجال النجاشی 2/118.*

دیگر منابع: رجال ابن داود 482 تنقیح المقال 2/273 منهج المقال 227 مناقب آل ابی طالب (علیه السلام) 4/458 جامع الرواة 1/563 طرائف المقال 1/327 خلاصة الاقوال 235 الذریعه 20/334 کامل الزیارات 186 نضد الایضاح 213.

علیّة ـ عباسیّه (160 ـ 210 هـ )

عُلَیّه بنت مهدی بن منصور عباسّیه هاشمیّه، دختر مهدی.

در سال 160 هـ در بغداد متولد شد.1 وی دختر مهدی عباسی (خلافت 158 ـ 169 هـ )، خواهر هارون الرشید (خلافت 170 ـ 193 هـ ) و مادرش امّ ولد به نام مکنونه بود. عُلَیّه با موسی بن عیسی بن موسی بن محمد عباسی ازدواج کرد. برادرش هارون نسبت به وی اکرام و احترام خاصی قائل بود و در سفری که به ری نمود، وی را همراه خود برد. در مورد عُلیّه گفته شده که در ایام طهور (پاکی) ملازم محراب و عبادت بود و در ایام غیر طُهر به غنا می پرداخت.2 وی فردی ادیب، شاعر و آشنا به غنا و موسیقی بود3 و ابوحفص شطرنجی، شاعر وی شمرده می شد.4 درباره دو خادم خود، یعنی رشأ و طلّ غزل هایی سرود. از عبدالله بن عباس بن فضل بن ربیع نقل است که در اسلام هیچ برادر و خواهری جز عُلیّه و برادرش ابراهیم بن مهدی، در غنا و آوازه خوانی این گونه جمع نشده اند. عُلیّه در پیشانی خود عیبی داشت که همواره آن را می پوشانید. سرانجام وی در سال 210 هـ وفات یافت و برادرزاده اش مأمون (خلافت 198 ـ 218 هـ ) بر وی نماز گزارد. از وی دیوان شعری باقی مانده که بین ادبا معروف است5 و حدود بیست ورقه می باشد.6

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 5/35.
[2] ــ الوافی بالوفیات 22/369.
[3] ــ سیر اعلام النبلاء 10/187.
[4] ــ ذیل تاریخ بغداد 5/69.
[5] ــ اعلام النساء 3/334.
[6] ــ الفهرست (الندیم) 187.*

دیگر منابع: الکامل فی التاریخ 6/401 تاریخ الاسلام 14/274 المنتظم 10/230 النجوم الزاهره 2/191 فوات الوفیات 3/123 تاریخ التراث العربی 2/4/146 الاغانی 10/162 معجم البلدان 5/101.

عمار ـ اسدی (در عصر امام صادق(علیه السلام))

ابویقظان عمار اسدی.

از اصحاب امام صادق(علیه السلام)1 و راوی از آن امام همام بوده است. همچنین از بزرگانی مانند ابان بن تغلب و یعقوب بن ضحاک روایت نقل کرده است.2 راویانی همچون ابومحمد انصاری و زیاد قندی نیز از وی روایت نقل کرده اند.3 بعضی از رجال شناسان وی را مجهول الحال توصیف کرده اند.4 شایان ذکر است برخی وی را با