6 ـ تهذیب الکمال 2 / 169 الثقات 6 / 23 خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 1 / 153.
[7] ــ سیر اعلام النبلاء 8 / 541 طبقات الحفاظ 123.
[8] ــ الثقات 6 / 23.
[9] ــ التاریخ الکبیر 1 / 321 الکامل فی التاریخ 6 / 174.
[10] ــ الفهرست (الندیم) 104 معجم المؤلفین 1 / 91.*

دیگر منابع: تذکرة الحفاظ 1 / 273 دائرة المعارف الشیعیة العامه 2 / 144 تقریب التهذیب 41 العبر1/224 طبقات الحفاظ 123 معجم المؤلفین 2/91 التاریخ الکبیر1/321.

ابراهیم ـ قرطبی (م 249 هـ )

ابواسحاق ابراهیم بن حسین بن خالد بن مرتنیل أندلسی قرطبی.

اهل قرطبه، از شهرهای بزرگ اندلس بود و از فقهای برجسته مالکیه به شمار می رفت. ابواسحاق طی مسافرتی که به مکه و انجام مراسم حج داشت، با بزرگانی چون علی بن معبد، عبدالملک بن هشام و مطرف بن عبدالله از یاران مالک بن أنس ملاقات داشت و احتمالاً کسب دانش کرده است.1 همچنین با سحنون بن سعید، از فقهای نامور مالکی دیدار کرده و از وی روایاتی را نقل کرده است.2 قاضی عیاض به نقل از ابن عبدالبر می نویسد که قرطبی فردی خیّر، فاضل، فقیه و عالم به تفسیر قرآن بود.3 حمیدی و ضبّی نیز در کتاب خود ابواسحاق را از محدثان اهل قرطبه ذکر می کنند.4 وی شخصی فهیم و دانا بود و در مناظره و استدلال آگاه می نمود و در صدور احکام، محکم و عادل بود.5 او مناظراتی با یحیی بن مزین، یحیی بن یحیی و سحنون بن سعید داشته است.6 ابن فرضی در تاریخ اندلس می نویسد که امیر قرطبه محمد بن عبدالرحمان مسئولیت امور انتظامی و امنیتی قرطبه را به او واگذار کرد.7 قرطبی دارای آثار و تألیفاتی نیز بوده که عبارت اند از: اسماء السحاب و الریاح و المطر تنمیق الاخبار کتاب الامثال کتاب النقط و الشکل شرح نکت کتاب سیبویه8 و تفسیری در قرآن.9 وی به سال 24010 یا 249 هـ در قرطبه درگذشت.11

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ العلماء والرواة للعلم بالأندلس 16.
[2] ــ ترتیب المدارک 1/444.
[3] ــ همان.
[4] ــ بغیة الملتمس 201 جذوة المقتبس 145.
[5] ــ طبقات المفسرین (داودی)1/8.
[6] ــ همان.
[7] ــ تاریخ العلماء والرواة للعلم بالأندلس 16.
[8] ــ هدیة العارفین 1/3.
[9] ــ ترتیب المدارک 1/444.
[10] ــ معجم المؤلفین 1/23.
[11] ــ جذوة المقتبس 145.*

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 18/157 الدیباج المذهب 140 معجم المفسرین 1/12.

ابراهیم ـ قمی (در عصر امام جواد(علیه السلام))

ابواسحاق ابراهیم بن هاشم بن خلیل قمی کوفی.

از اهالی کوفه بود که به قم مهاجرت کرد و در آنجا سکونت گزید. ابراهیم از شاگردان یونس بن عبدالرحمان و از اصحاب امام رضا(علیه السلام)به شمار می آید و اولین کسی است که احادیث کوفیان را در قم منتشر کرده است. فرزندش علی بن ابراهیم و دیگران از او روایت نقل کرده اند.1 درباره صحت و سقم احادیث ابراهیم بن هاشم، بین رجالیون شیعه اختلاف است. عده ای روایات او را صحیح برشمرده اند و دلیلشان این است که مردم قم بر احادیث او خرده نگرفته اند و دلیل دیگر این است که کسانی چون کلینی، سعد بن عبدالله اشعری، عبدالله بن جعفر حمیری و محمد بن یحیی از بزرگان بر روایات او تکیه و استناد کرده اند.2 نام وی در 6414 سند از روایات آمده است، بنابراین کسی همانند او در اسناد روایات، نامش چنین ذکر نشده است. ابراهیم بن هاشم امام جواد(علیه السلام) را درک کرد و از ایشان حدیث نیز نقل کرده است.3 وی امامی مذهب بود و از شهر ری عبور کرده است.4 او دارای کتاب النوادر و قضایا امیرالمؤمنین(علیه السلام)بوده است.5

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 1/89.
[2] ــ تاریخ قم 167.
[3] ــ معجم رجال الحدیث 1/317 و 318.
[4] ــ دائرة المعارف الشیعیة العامه 2/175.
[5] ــ رجال النجاشی 1/89.*

دیگر منابع: الفهرست (طوسی) 19 خلاصة الاقوال 4 رجال الطوسی 369 لسان المیزان 1/118 اختیار معرفة الرجال 275 تنقیح المقال 1/39 معالم العلماء 4 رجال ابن داود 20 الذریعه 17/152 قاموس الرجال 1/225.

ابراهیم ـ کاتب (در عصر امام حسن عسکری(علیه السلام))

ابواسحاق ابراهیم بن ابی حفص کاتب.

از بزرگان اصحاب امام حسن عسکری(علیه السلام) به شمار می رفت1 و از آن بزرگوار روایت نمود.2 او فردی سرشناس و معروف بود،3 به طوری که ذهبی می گوید که کلام او مورد قبول است و من عاقل تر از او و بهتر از حدیث او ندیدم و در ادامه، او را یکی از مصنفان شیعه معرفی نموده است.4 علامه نیز روایات ایشان را معتبر دانسته و می گوید که من به روایات او عمل می کنم.5 وی فردی مورد وثوق و شیعه مذهب