بغداد 10 / 460. 4 ـ طبقات الحنابله 2 / 119. 5 ـ تاریخ بغداد 10 / 460. 6 ـ النجوم الزاهره 4 / 106.

دیگر منابع: المنتظم 14 / 230؛ الکامل فی التاریخ 8 / 647؛ العبر 2 / 116؛ البدایة والنهایه 11 / 278؛ تاریخ الاسلام 26 / 308؛ سیر اعلام النبلاء 16 / 143؛ شذرات الذهب 3 / 45؛ دول الاسلام 200؛ الاعلام 4 / 15؛ هدیه العارفین 1 / 577؛ تاریخ التراث العربی 1 / 3 / 237؛ معجم المؤلفین 5 / 244.

محمود هیئتی

عبدالعزیز ـ جَلودی

عبدالعزیز ـ جَلودی (م. 332ق)

ابواحمد عبدالعزیزبن یحیی بن احمدبن عیسی جلودی بصری أزدی

در چگونگی نسبت وی به جلودی، اختلاف است. برخی برآن اند که جلود، روستایی ساحلی است و گروهی آن را تیره ای از قبیله أزد دانسته اند. به هرحال وی را منسوب به جلود برشمرده اند. 1 الندیم می نویسد جلودی اهل بصره و از دانشمندان برجسته امامیه بود و در تاریخ و سیره، توانایی خوبی داشت. 2 نجاشی جد اعلای وی، عیسی جلودی را از اصحاب امام باقر علیه السلام دانسته و او را فردی آگاه به تاریخ معرفی کرده است. 3 از استادان وی اطلاعاتی در دست نیست؛ اما برخی منابع، افرادی را از شاگردان و راویان وی نام برده اند که از آن جمله اند: جعفربن محمد و ابوبشیر احمدبن ابراهیم. 4 رجال شناسان، او را ثقه دانسته اند. 5 جلودی سرانجام در سال 332 هجری از دنیا رفت6 و آثار و تألیفات بسیاری از خود به جا گذاشت که به نقل برخی، بیش از دویست کتاب است. متأسفانه هیچ کدام از آثار این مورخ امامیه باقی نمانده است. این آثار عبارت اند از: مسند امیرالمؤمنین علیه السلام ، الجمل، صفّین، الحکمین، الغارات، الخوارج، بنی ناجیه، حروب علی علیه السلام ، ما نزل فی الخمسة علیهم السلام ، الفضائل، نسب النبی صلی الله علیه و آله، تزویج فاطمه علیهاالسلام ، ذکر علی علیه السلام ، فی حروب النبی صلی الله علیه و آله، محب علی علیه السلام ومن ذکره بخیر، من احبّ علیاً علیه السلام وابغضه، ضغائن فی صدور قوم، من سبّه من الخلفاء، الکنایة عن سبّ علی علیه السلام ، القرائات، التفسیر عن سبّ علی علیه السلام ، ما نزل فی علی علیه السلام من القرآن، خطب علی علیه السلام ، شعر علی علیه السلام ، خلافة علی علیه السلام ، عمّال علی و ولاته علیه السلام ، قول علی علیه السلام فی الشوری، ماکان بین علی علیه السلام وعثمان من الکلام، المرء مع من احبّ، مآل الشیعه بعد علی علیه السلام ، ذکر الشیعه ومن ذکرهم هو او من احبّ من الصحابه، قضاء علی علیه السلام ، رسائل علی علیه السلام ، من روی عنه من
الصحابه، مواعظ علی علیه السلام ، ذکر کلام علی علیه السلام ، فی الملاحم، ما قیل فی علی علیه السلام من شعر ومن مدح، مقتل علی علیه السلام ، علم علی علیه السلام ، قسم علی علیه السلام ، الدعاء عن علی علیه السلام ، اللباس عن علی علیه السلام ، الشراب وصفته وذکر شراب علی علیه السلام ، الادب عن علی علیه السلام ، النکاح عن علی علیه السلام ، الطلاق عن علی علیه السلام ، التجارات عن علی علیه السلام ، الجنایة والدیات عن علی علیه السلام ، الضحایا والذبائح والصید والایمان والخراج، الفرائض والعتق والتدبیر والمکاتبة عن علی علیه السلام ، الطهارة عن علی علیه السلام ، الحدود عن علی علیه السلام ، الصلاة عن علی علیه السلام ، الصیام عن علی علیه السلام ، الزکاة عن علی علیه السلام ، ذکر خدیجة وفضل اهل البیت علیهم السلام ، ذکر فاطمه علیهاالسلام ابابکر، ذکرالحسن والحسین علیهماالسلام ، امرالحسن علیه السلام ، ذکرالحسین علیه السلام ، مقتل الحسین علیه السلام ، المتعلقة بعبداللّه بن عباس، مسند عبداللّه بن عباس، التنزیل عن عبداللّه بن عباس، التفسیر عن ابن عباس، المناسک عن ابن عباس، النکاح والطلاق عن ابن عباس، الفرائض عن ابن عباس، تفسیر ابن عباس عن الصحابه، القرائات عن ابن عباس، البیوع والتجارات عن ابن عباس، الناسخ والمنسوخ عن ابن عباس، نسب عبداللّه بن عباس، ما اسند ابن عباس عن الصحابه، ما روی ابن عباس من رأی الصحابه، بقیة قول ابن عباس فی الطهاره، الصلاة والزکاة، الذبائح والأطعمة واللباس، الفتیا والشهادات والأقضیة والجهاد والعدّة وشرائع الاسلام، قول ابن عباس فی الدعاء والعوذ وذکر الخیر وفضل ثواب الاعمال والطب والنجوم، قول ابن عباس فی قتال (قبال) اهل القبلة وانکار الرجعة والأمر بالمعروف، الأدب وذکرالانبیاء واول کلامه فی العرب، بقیه کلام ابن عباس فی العرب وقریش والصحابة والتابعین ومن ذمّه، قول ابن عباس فی شیعة علی علیه السلام ، بقیة رسائل ابن عباس وخطبه واوّل مناظرته، بقیة مناظرة ابن عباس وذکر نسائه وولده، آخر کتب ابن عباس، اخبارالتوابین وعین الوردة، اخبار المختاربن ابی عبیدة الثقفی، اخبار علی بن الحسین علیه السلام ، اخبار ابی جعفر محمدبن علی علیه السلام ، اخبارالمهدی علیه السلام ، اخبار زیدبن علی علیه السلام ، اخبار عمربن عبدالعزیز، اخبار محمدبن الحنفیه، اخبارالعباس، اخبار جعفربن ابیطالب علیه السلام ، اخبار امّ هانی، اخبار عبداللّه بن جعفر علیه السلام ، اخبار الحسن بن ابی الحسن علیه السلام ، اخبار عبداللّه بن حسن بن الحسن علیه السلام ، اخبار محمدبن عبداللّه، اخبار ابراهیم بن عبداللّه بن الحسن، اخبار من عشق من الشعراء، اخبار لقمان بن عاد، اخبار لقمان الحکیم، مرج الفقهاء، من خطب علی منبر بشعر، اخبار تأبط شرّاً، اخبارالعرب، اخبار قریش والأصنام، کتاب فی الحیوانات، قبائل نزار و