به دربار معتضد عباسی (279 ـ 289 هجری) راه یافته بود؛ ولی روزی خلیفه به همراه وزیرش قاسم بن عبیداللّه نشسته بودند که ابن بسام وارد شد و در اشعاری، وزیر را هجو کرد. خلیفه به وزیر خود دستور داد زبان او را ببرد؛ ولی پدرش که صاحب جلال و شکوه بسیاری بود، از خلیفه خواست از این امر درگذرد و فقط به اخراج او از دربار بسنده کند. به همین دلیل، خلیفه او را برای سرپرستی « برید » سربازان به منطقه قنسرین و عواصم از نواحی شام فرستاد و او در صفر سال 302 و به نقلی سال 303 هجری در هفتادسالگی در آنجا درگذشت. 3 او آثاری را در زمینه های گوناگون نوشت که عبارت اند از: دیوان رسائله، مناقضات الشعراء، اخبارالأحوص، اخبار عمربن ابی ربیعه، الدیحین (الزنجبیین)، 4 المعاقرین، دیوان الذخیره، 5 المقامات، 6 قصیدة ابن بسام، هجاء خبیث، الذخیرة فی محاسن اهل الجزیره. 7

پی نوشت ها

[1] ـ وفیات الاعیان 3 / 363. 2 ـ تاریخ بغداد 12 / 63. 3 ـ وفیات الاعیان 3 / 363. 4 ـ الفهرست (الندیم) 167. 5 ـ معجم المؤلفین 7 / 30 و 236. 6 ـ الذریعه 22 / 6. 7 ـ کشف الظنون 1 / 821 و 825.

دیگر منابع: معجم الشعراء 135؛ مروج الذهب 4 / 297؛ الانساب 1 / 346؛ الاعلام 4 / 324.

رضا جعفری نوقاب

علی ـ بستی

علی ـ بستی (335 ـ حدود 400ق)

ابوالفتح علی بن محمد بن حسین بن یوسف بستی

وی در حدود سال 335 هجری در بُست از نواحی سیستان به دنیا آمد. 1 ابوالفتح از کاتبان دولت سامانی در خراسان بود. 2 بستی فردی ادیب و شاعر و در جوانی کاتب باتیور حاکم بست بود و پس از اینکه بست به دست ناصرالدوله ابومنصور سبکتکین فتح شد، ابوالفتح به خدمت او درآمد و از جایگاه والایی نزد او برخوردار شد و در امور مهم و اسرار دیوان مورد اعتماد او بود. همچنین در خدمت فرزندش سلطان محمود بود که سرانجام او را به سرزمین های ترک فرستاد و در سال 400 هجری در شهر اورگنج از دنیا رفت. 3 بُستی شافعی مذهب بود و از ابوحاتم ابن حبّان بستی احادیث بی شماری شنید. حاکم نیشابوری، ابوعثمان صابونی و حسین بن علی بردعی از او روایت کردند. از حاکم نقل است که گوید: ابوالفتح چندین بار به نیشابور آمد
که همراه با فوایدی بود؛ تا جایی که جماعت شهر بر فضل او معترف شدند. وی ادیب زمان خویش بود و در نظم و نثر مهارت فراوانی داشت. 4 بستی که از شاعران اهل بیت علیهم السلام نیز به شمار آمده، 5 در اشعار خویش ابوجعفر محمدبن موسی بن احمد، از اولاد و احفاد امام کاظم علیه السلام و نیز آل فریغون را ستوده است. وی همچنین صاحب قصیده نونیهای است که مشتمل بر امثال و مواعظ و حکم است. 6 بدرالدین جاجرمی شاعر مشهور و مداح خواجه شمس الدین جوینی، این قصیده را به فارسی برگردانده است. 7 همچنین ذوالنون بن احمد سرماری (م. 677ق) این قصیده را شرح کرده است. 8 بُستی صاحب طریقه ای خاص در تجنیس بود و بیشتر اشعار خود را به صورت تجنیس می آورد. 9 وی در دیوانش ابیات نیکویی دارد که آنها را به صورت معجم مرتب کرده است. 10 او به فارسی نیز شعر می سرود. 11 وی به غیر از قصیده نونیه معروف و دیوان شعرش، بر کتاب مختصر جوینی نیز شرحی دارد. 12

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ التراث العربی 2 / 4 / 254. 2 ـ الاعلام 4 / 326. 3 ـ یتیمه الدهر 4 / 345. 4 ـ طبقات الشافعیه الکبری 5 / 293. 5 ـ معالم العلما 141. 6 ـ الکنی والالقاب 2 / 82. 7 ـ ریحانه الادب 1 / 262. 8 ـ کشف الظنون 1336. 9 ـ وفیات الاعیان 3 / 376. 10 ـ المنتظم 14 / 231. 1
[1] ـ تاریخ التراث العربی 2 / 4 / 254. 12 ـ هدیه العارفین 1 / 685.

دیگر منابع: البدایة والنهایه 11 / 278؛ النجوم الزاهره 4 / 106؛ تاریخ الاسلام 28 / 46؛ سیر اعلام النبلاء 17 / 147؛ مرآه الجنان 3 / 4؛ الکامل فی التاریخ 9 / 220؛ روضات الجنات 5 / 236؛ شذرات الذهب 3 / 159؛ العبر 3 / 75؛ الانساب 1 / 349؛ الذریعه 9 / 46 و 17 / 135.

حسینی عربی و هیئتی

علی ـ بصری

علی ـ بصری (م. 375ق)

ابونعیم علی بن حمزه بصری

وی آشنا و آگاه به علم لغت و از فضلا و دانشمندان بزرگ در آن علم به شمار می رفت؛ چنان که بزرگان و استادان در این علم، ردیه هایی نوشت. کسانی چون ابوالفتح ابن جنّی و ثابت بن محمد جرجانی از او روایت کرده اند. متنبّی از دوستان و یاران وی بود و هنگام مسافرت به بغداد در منزل ابونعیم سکونت گزید و تا زمان حضور در بغداد، مهمان وی بود. ابونعیم در رمضان سال 375 هجری