دیگر منابع: اعیان الشیعه 8 / 331؛ جامع الرواة 1 / 598؛ مجمع الرجال 4 / 217؛ نقدالرجال 3 / 295؛ وفیات الاعیان 3 / 343؛ شذرات الذهب 2 / 379؛ ریحانه الادب 8 / 177؛ هدیه العارفین 1 / 680.

محمد غفوری

علی ـ قزوینی

علی ـ قزوینی (زنده در 350 ق)

ابوالحسن علی بن (ابی سهل) حاتم بن ابی حاتم قزوینی

وی امامی مذهب و فردی موثق بود. در سال 306 هجری با حمیدبن زیاد دهقان (م. 310ق) دیدار کرد و کتاب رجال او را روایت کرد و نیز از او اجازه روایت گرفت. 1 ابوالحسن از تلعکبری نیز اجازه روایت داشت و در سال 326 هجری از او روایت کرد. شیخ طوسی در رجال خود، او را در زمره افرادی آورده که از امامان علیهم السلام روایت نکرده اند. 2 در الفهرست خویش نیز او را کسی دانسته که از ضعفا روایت نقل می کرد. از استادان قزوینی می توان به ابوعمرو احمدبن علی فامدی قزوینی، حسین بن عبیداللّه بن سهل3 و محمدبن عبداللّه بن جعفر حمیری اشاره کرد. بزرگانی چون شیخ صدوق (م. 381ق) و ابن قولویه (م. 369ق) در کتاب کامل الزیارات از وی روایت کرده اند. 4 ابوالحسن در سال 350 هجری در قید حیات بود. وی تألیفات بسیاری داشت که عبارت اند از: عمل شهر رمضان، التوحید (والمعرفه)، الوضوء، الصلاة، الصوم، الزکاة، الحج، 5 الاذان، القبله، الوقت، السهو، یوم ولیلة، الفرائض، مصابیح النور، البیان والایضاح، مصابیح موازین العدل، العلل، الصّفوة فی اسماء امیرالمؤمنین علیه السلام ، صفات الانبیا، المعرفة، الردّ علی القرامطة، الردّ علی اهل البدع، حدودالدّین. 6

پی نوشت ها

[1] ـ رجال (النجاشی) 2 / 92 و پاورقی آن. 2 ـ رجال (الطوسی) 482. 3 ـ الفهرست (الطوسی) 98. 4 ـ طبقات اعلام الشیعه 1 / 176. 5ـ الفهرست (الطوسی) 98. 6 ـ رجال (النجاشی) 2 / 92.

دیگر منابع: رجال (ابن داوود) 239؛ خلاصه الاقوال 95؛ ایضاح المکنون 2 / 67 و 317 و 490؛ منهج المقال 224 و 225؛ تنقیح المقال 2 / 263؛ معجم المؤلفین 7 / 55؛ الذریعه 6 / 251.

سیدمهدی حسینی عربی

علی ـ

قزوینیعلی ـ قزوینی (زنده در 356ق)

ابوالحسن علی بن محمدبن عبداللّه قزوینی قاضی

وی اهل قزوین بود و از محمدبن احمدبن عبداللّه و محمدبن علی بن محمد خیاط حدیث شنید و گروهی همچون محمدبن عمربن بکیر و ابونعیم از او حدیث شنیده و روایت کرده اند. 1 نجاشی، قزوینی را از محدثان بزرگ امامیه برشمرده و می نویسد وی فردی موثق بود و در سال 356 هجری وارد بغداد شد و بخشی از کتاب ابونضر عیاشی را به همراه خود به بغداد آورد. وی اثری به نام ملح الاخبار نگاشته که حسین بن عبیداللّه غضائری آن را روایت کرده است. 2

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 12 / 85. 2 ـ رجال (النجاشی) 2 / 98.

دیگر منابع: رجال (ابن داوود) 249؛ خلاصه الاقوال 101؛ جامع الرواة 1 / 599؛ معجم رجال الحدیث 12 / 152؛ التدوین فی اخبار قزوین 3 / 408؛ تنقیح المقال 2 / 306؛ الذریعه 22 / 197.

اسماعیل اسماعیلی

علی ـ قزوینی

علی ـ قزوینی (م. 335ق)

ابوالحسن علی بن محمدبن مهرویه قزوینی صامغانی (صنعانی) معروف به علاّن و ابن مهرویه

عالم و محدث برجسته سده سوم و چهارم هجری و از مشایخ شیخ صدوق1 که از زندگی فردی و اجتماعی او اطلاع چندانی نداریم. در منابع شیعی کمتر از او یاد شده و بیشتر با نام علی بن مهرویه قزوینی2 یا ابوالحسن بن مهرویه شناخته شده است. 3 ابن مهرویه ساکن گرگان بوده؛ 4 ولی در جستجوی علم و شنیدن و گسترش حدیث، مسافرت های بسیار انجام داد؛ ازجمله به همدان، قزوین، بغداد، کوفه، مکه و صنعا نیز سفر کرد. 5 وی احادیث بسیاری ـ تنها با واسطه داوودبن سلیمان غازی ـ از حضرت رضا علیه السلام روایت کرده6 و چنان که خطیب بغدادی نیز اشاره می کند، وی در سال 318 هجری در همدان نسخه ای از این احادیث را برای برخی چون صالح بن احمدبن محمد تمیمی همدانی روایت می کرده است. 7 همین مسئله، سبب شده ذهبی او را به گرایش داشتن به تشیع متهم کند. 8