دانسته اند. 1 بیش از این اطلاعی از او نیست؛ ولی پدرش در سال 327 هجری از دنیا رفته است. 2 بنابراین محمد نیز از رجال سده چهارم به شمار می رود.

پی نوشت ها

[1] ـ کشف الظنون 2 / 1417؛ لغت نامه دهخدا 1 / 532. 2 ـ هدیه العارفین 1 / 513.

محمد غفوری

محمد ـ رازی

محمد ـ رازی (25
[1] ـ 313ق)

ابوبکر محمدبن زکریا رازی

وی در سال 251 هجری در ری به دنیا آمد. گویند در آغاز، کیمیاگر1 یا نوازنده2 بود و پس از چهل سالگی به پزشکی روی آورد. 3 او از کسانی چون ابوالحسن علی بن ربن طبری حکیم، طب4 و از ابوزید بلخی، فلسفه را فراگرفت. 5 وی برای دانش اندوزی به بغداد رفت و در علم طب، چنان پیش رفت که مورد توجه همگان قرار گرفت در طب به مقام پیشوایی رسید. وی دراین باره کتاب های سودمندی نگاشت. او نخست ریاست بیمارستان ری را بر عهده داشت و سپس در زمان المکتفی، رئیس بیمارستان بغداد شد. 6 برخی بر این باورند که وی پس از رسیدن به قله های علم و دانش، مدتی به زادگاه خود ری رفت و سرپرستی بیمارستان آن شهر را پذیرفت. رازی در موارد فراوانی از کتاب های خود به بیمارستان ری اشاره کرده است. 7 او در ری به طبابت اشتغال داشت و در چگونگی مراجعه بیماران به وی نوشته اند که در مجلس می نشست و شاگردانش در جایگاهی پایین تر از او می نشستند. سپس شاگردان شاگردانش در جایگاه بعدتر قرار داشتند. هرگاه بیماری مراجعه می کرد، ابتدا بیماری خود را برای شاگردان شاگردان او مطرح می کرد و اگر آنان توان درمان بیمار را نداشتند، او را به شاگردان رازی ارجاع می دادند؛ درصورتی که آنان نیز از درمان وی ناتوان بودند، موضوع را با خود رازی در میان می گذاشتند. وی انسانی بخشنده و خوش رفتار با مردم و مهربان با نیازمندان بود. 8 گروهی بر این باورند که وی دوران ابن عمید وزیر را درک کرد و ابن عمید سبب شد کتاب حاوی رازی به صورت صحیح و درست تنظیم شود؛ چون ابن عمید پس از درگذشت رازی، نوشته های وی را که نزد خواهرش بود، با پرداخت مبلغ
هنگفتی گرفت و در اختیار شاگردان رازی قرار داد و آنان کتاب یاد شده را تنظیم و مرتب کردند. رازی دانشمندی تیزهوش، زیرک، مهربان با بیماران و بسیار جدی در درمان آنان بود. وی در بیشتر اوقات در حال مطالعه و پژوهش و بررسی کتاب هایی بود که دانشمندان گذشته درباره طب و فلسفه نگاشته بودند؛ آن چنان که می نویسند وی همواره در حال نسخه برداری و نگارش بود؛ یا به صورت پاک نویس یا پیش نویس. 9 دکتر ببریل الگود، رازی را همانند ابن سینا دانسته و ضمن مقایسه آن دو با یکدیگر می گوید: از بسیاری جهات، این دو به گونه ای عجیب به هم شباهت دارند. کارها و زندگانی آنان با آزادگی و بلندی افکار و علایق مشخص می شود و فقط صنعتگران دوران رنسانس ایتالیا می توانند با آن دو برابری کنند. ابن سینا زمانی طب را آغاز کرد که پسربچه ای بیش نبود ... ولی رازی ابتدا در رشته های غیر پزشکی مهارت یافت و سپس در میانه عمر به پزشکی روی آورد؛ ولی در چهل سالگی هر دوی آنان در رشته های طب، موسیقی، شیمی، زمین شناسی و فلسفه استاد و صاحب اعتبار بودند. نقش های اساسی این دو دانشمند در پیشرفت طب و علوم غیرپزشکی، آنان را در میان اندیشمندان و استادان هر یک از این رشته ها به جایگاه والایی رساند. ابتکار رازی بیشتر در طب عملی است؛ درحالی که ابن سینا بیشتر در طب نظری استعداد دارد. تجویز جیوه به عنوان ملین را نخست باید به رازی منسوب دانست؛ همچنین او نخستین کسی بود که واکنش مردمک چشم در برابر نور را تشخیص داد. نوعی قرص نیز برای درمان چشم وجود داشته که بانام « صابون عربی » یا « قرص رازی » شناخته می شد. 10 برای رازی کتاب ها و مقاله های بسیاری در علوم گوناگون گزارش شده که برخی نوشته های وی را 271 کتاب دانسته اند. ابوریحان بیرونی نیز درباره آثار و تألیفات رازی، کتابی نوشته که پول کراوس آن را در پاریس با نام رسالة ابی ریحان فی فهرست کتب محمدبن زکریاء الرازی چاپ کرده است. 11 کتابها و آثار رازی عبارت اند از: البرهان، الطب الروحانی، ان الانسان خالقاً حکیما، سمع الکیان، المدخل الی المنطق وهوایا غوجی، جمل معانی قاطیقوریاس، جمل معانی انالوطیقاالاولی، هیئه العالم، الرد علی من استقل بفصول الهندسه، اللّذه، السبب فی قتل ریح السموم اکثرالحیوان، فیما جری بینه وبین سیس المنانی، الخریف والربیع، الفرق بین الرؤیاالمنذرة وبین سائر ضروب الرؤیا، الشکوک علی جالینوس،