1
[1] ـ الاعلام 6 / 69. 12 ـ تاریخ طبری 1 / 20 (مقدمه). 13 ـ تاریخ نامه طبری 1 / 9 (مقدمه). 14 ـ هدیه العارفین 2 / 27. 15 ـ کشف الظنون 4 / 51.

دیگر منابع: البدایة والنهایه 11 / 145؛ غایه النهایه 2 / 106؛ وفیات الاعیان 4 / 191؛ الانساب 4 / 46؛ تاریخ الاسلام 23 / 285؛ رجال (ابن داوود) 501؛ اعیان الشیعه 9 / 199؛ لسان المیزان 5 / 100؛ تذکره الحفّاظ 2 / 710؛ لغت نامه دهخدا 12 / 18029؛ شذرات الذهب 2 / 260.

سیدمهدی حسینی عربی

محمد ـ طبری

محمد ـ طبری (م. حدود 320ق)

ابوبکر محمدبن عمر بن حفص بن فرّخان طبری بغدادی مشهور به ابن فرّخان

الندیم وی را از دانشمندان نزدیک به روزگار خود خوانده و نوشته است ابن فرخان از ستاره شناسان نامدار روزگار خویش بود و در این زمینه آثار فراوانی دارد. 1 قفطی نیز می نویسد پدر ابن فرّخان نیز از پژوهشگران و ستاره شناسان بنام و حکیمی آگاه بود و از وابستگان دربار یحیی بن خالدبن برمک و فضل بن سهل وزیر به شمار می رفت. ابوبکر در دانش ستاره شناسی ید طولایی داشت و در فضل او همین بس که بسیاری، آگاهی وی را ستوده اند. 2 تاریخ دقیق درگذشت وی به درستی روشن نیست. بغدادی درگذشت او را در حدود سال 320 هجری دانسته است. 3 آثار و تألیفات وی عبارت اند از: المقیاس، الموالید، العمل بالاسطرلاب، المسائل، المدخل، الاختیارات، المسایل الصغیر، تحویل سنی الموالید، التسییرات، المیالات (المثالات)، تحویل سنی العالم، التسییرات فی الموالید. 4

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 332. 2 ـ تاریخ الحکما 284. 3 ـ هدیه العارفین 2 / 32. 4 ـ الفهرست (الندیم) 332.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 11 / 81؛ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 4 / 198؛ لغت نامه دهخدا 1 / 336.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ طرابلسی

محمد ـ طرابلسی (قرن چهارم. هجری)

ابوعبداللّه محمدبن هبه اللّه بن جعفر ورّاق طرابلسی

از فقهای مورد وثوق و اعتماد امامیه است1 که گویا در سده چهارم هجری می زیسته است، زیرا شیخ مفید (م. 413ق) در کتاب خلاصه الایجاز خود با تصریح به نام و نسب و کنیه و لقب طرابلسی، از
یکی از کتاب های فقهی او نقل قول کرده است. 2 این نشان می دهد محمد طرابلسی احتمالاً از فقهای سده چهارم هجری بوده است. با وجود این، شیخ منتجب الدین، طرابلسی را از شاگردان شیخ طوسی (م. 460ق) دانسته که کتاب ها و تصانیف شیخ طوسی را بر او قرائت کرده و عرضه داشته است. منتجب الدین نیز کتاب های طرابلسی را از استادش احمدبن محمدبن احمد قمی فرا گرفته و روایت کرده است. 3 آغابزرگ با توجه به اینکه طرابلسی شاگرد شیخ طوسی و استادِ استادِ منتجب الدین (م. پس از 585ق) معرفی شده، احتمال داده محمد طرابلسی حتی تا سده ششم هجری زنده بوده است. آغابزرگ همچنین احتمال داده ابوعبداللّه حسین بن هبه اللّه طرابلسی فقیه که از شاگردان کراجکی (م. 449ق) بوده نیز برادر او باشد. 4 ولی ازآنجاکه شیخ مفید از طرابلسی روایت کرده، 5 نمی توان زنده بودن او تا سده ششم هجری و حتی شاگردی او نزد شیخ طوسی را باور کرد. آثار محمد طرابلسی عبارت اند از: الزهد، النیّات [ البیّنات ]، الفرج، 6 که در غیبت امام زمان (عج) کتاب بزرگی بوده است و میرلوحی موسوی سبزواری، معاصر محمدباقر مجلسی (م. 1111ق) از این کتاب در اثر خود، کفایه المهتدی فی احوال المهدی استفاده کرده است، 7 الوساطة بین النفی والاثبات، ما لایسع المکلف اهماله، الزهرة فی احکام الحج والعمره، الانوار، الاصول والفصول، المسائل الصیداویه، عمل یومٍ ولیله8 که کتاب اخیر از کتاب هایی است که علامه حلی (م. 726ق) اجازه نقل و روایت آن را به ابن زهره (م. 775ق) و نزدیکان او داده9 و معلوم می شود این کتاب دست کم تا سال های پایان سده هشتم وجود داشته است.

پی نوشت ها

[1] ـ فهرست (منتجب الدین) 155. 2 ـ خلاصه الایجاز 23. 3 ـ فهرست (منتجب الدین) 155. 4ـ طبقات اعلام الشیعه 2 / 189. 5ـ خلاصه الایجاز 23. 6 ـ فهرست (منتجب الدین) 155. 7 ـ الذریعه 16 / 156. 8 ـ معالم العلما 134. 9 ـ بحارالانوار 104 / 111.

دیگر منابع: تنقیح المقال 3 / 198؛ جامع الرواة 2 / 212؛ معجم الرجال الحدیث 17 / 320؛ امل الآمل 2 / 312؛ اعیان الشیعه 2 / 380 و 10 / 91؛ الذریعه 12 / 65، 72؛ 15 / 348؛ 19 / 26؛ 24 / 432؛ 25 / 72 و 306؛ موسوعة طبقات الفقها 5 / 343؛ فوائدالرضویه 657؛ بحارالانوار 102 / 265؛ دایره المعارف الشیعیه العامه 16 / 640؛ معجم المؤلفین 12 / 90.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی