ابراهیم ـ

انماطیابراهیم ـ انماطی (م. 303ق)

ابواسحاق ابراهیم بن اسحاق بن یوسف انماطی نیشابوری

او را به سبب خرید و فروش نوعی فرش، انماطی لقب داده اند. 1 ابواسحاق محدث، مفسر و حافظ حدیث بود و ابتدا در شهر خود، نیشابور و سپس در شهرهای ری، بصره، کوفه، بغداد و مکه به تحصیل علم پرداخت و از استادانی مانند اسحاق بن راهویه، عبدالله بن عمربن رماح، محمدبن رافع، عثمان بن ابی شیبه و ابراهیم بن سعید جوهری بهره برد. ابوحامدبن شرقی، محمدبن یعقوب بن أخرم و یحیی بن محمد عنبری نیز از او روایت کرده اند. کتاب التفسیر اثر اوست. وی در سال 303 هجری درگذشت. 2

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 1 / 32. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 14 / 193.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 2 / 111؛ شذرات الذهب 2 / 242؛ تذکره الحفاظ 2 / 701؛ طبقات الحفاظ 307؛ العبر 1 / 446؛ طبقات المفسرین (داوودی) 1 / 7؛ هدیه العارفین 1 / 5.

محمود هیئتی

ابراهیم ـ باجی

ابراهیم ـ باجی (277ـ350ق)

ابواسحاق ابراهیم بن محمدبن ابراهیم باجی اندلسی

وی در سال 277 هجری به دنیا آمد. 1 اهل باجه، شهری در شمال آفریقا بود و از افرادی چون محمدبن عبداللّه بن قون، محمدبن عمربن لبابه، احمدبن خالد و ابوصالح ایوب بن سلیمان حدیث شنید. باجی فردی فقیه، شاعر، فصیح، بلیغ و حافظ در لغت و نحو بود که سرانجام در سال 350 هجری از دنیا رفت. 2 دو کتاب فقهاء باجه و رجال العلم بباجة اثر اوست. 3

پی نوشت ها

[1] ـ معجم المؤلفین 1 / 79. 2 ـ تاریخ العلما والرواة بالاندلس 1 / 25. 3 ـ معجم المؤلفین 1 / 79.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 25 / 467؛ بغیه الوعاة 1 / 423؛ معجم المصنفین 4 / 304؛ دایره المعارف الشیعیه العامه 2 / 137.

سیدمهدی حسینی عربی

ابراهیم ـ بصری

ابراهیم ـ بصری (قرن 4ق)

ابواسحاق ابراهیم بن محمدبن عیّاش بصری

ابواسحاق از پیشوایان و مشایخ بزرگ معتزله1 در بصره بود2 و
علوم خویش را از استادانی چون ابوهاشم عبداللّه بن محمد جبائی (م321ق) و ابوعلی بن خلاّد فراگرفت. معتزله اعتقاد دارند مشرب اعتزال به بزرگانی چون واصل بن عطا و عمروبن عبید می رسد. آن دو از بنیانگذاران و مؤسسان این مذهب بوده اند. ابواسحاق از کسانی است که خود در سلسله سند این ادعا قرار گرفته و آن را به نقل از ابوهاشم جبائی روایت کرده است. وی فردی پرهیزکار و زاهد بود و زمانی نیز کرسی تدریس برپا کرد و اشخاص بسیاری از بغداد به سوی او در بصره می آمدند و در درس وی حاضر می شدند. از میان شاگردان وی می توان ابوعبداللّه بصری (م367ق)، ابوالحسین بن نجیح بغدادی و عبدالجباربن احمدبن عبدالجبار همدانی را نام برد. 3 ابواسحاق دارای آثار و تألیفاتی چون نقض کتاب ابن ابی بشر فی ایضاح البرهان4 و کتابی در امامت و برتری امام حسن و امام حسین علیهماالسلام بوده است. 5 درگذشت ابواسحاق به دست نیامد؛ ولی در سده چهارم می زیسته است.

پی نوشت ها

[1] ـ المنیة والامل 26 و 126. 2 ـ فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی 4 / 290. 3 ـ باب ذکرالمعتزله 4، 5 و 63. 4 ـ الفهرست (الندیم) 221. 5 ـ باب ذکرالمعتزله 63.

دیگر منابع: طبقات المعتزله 107 و 109؛ تاریخ التراث العربی 1 / 4 / 81؛ المغنی 4 / 271 و 276؛ المعتزله والفکرالحرّ 61؛ شرح الاصول الخمسه 214 و 280 و ...

اسماعیل اسماعیلی

ابراهیم ـ بغدادی

ابراهیم ـ بغدادی (235 ـ 310ق)

ابواسحاق ابراهیم بن جابر بغدادی معروف به ابن جابر

به سال 235هجری به دنیا آمد. 1 بر پایه گزارش الندیم وی از خاندان داوودبن علی بن داوودبن خلف اصفهانی مؤسس فرقه ظاهری و از بزرگان فرقه داوودی بود و در میان اصحاب خویش صاحب منزلت و مقام بود. 2 بغدادی حدیث را نزد حسین بن ابی الربیع و رمادی فرا گرفت و خود نیز شاگردانی داشت که از آن میان می توان افرادی همچون طبرانی و ابوالفضل زهری را نام برد. 3 خطیب بغدادی وی را فردی موثق و جامع فقه و حدیث خوانده است. 4 برخی وی را شافعی مذهب دانسته اند. اسنوی با تأکید بر این مطلب به نقل از دارقطنی او را پیشوایی فاضل و صاحب نام دانسته است. 5 او پس از 75 سال زندگی در سال 310هجری از دنیا رفت. 6 کتاب الاختلاف