پی نوشت ها

1ـ الوافی بالوفیات 2 / 343؛ معجم مطبوعات العربیه 1 / 242. 2ـ معجم الادبا 6 / 2506. 3 ـ تاریخ بغداد 2 / 202. 4 ـ میزان الاعتدال 1 / 134، 3 / 519. 5 ـ معجم الادبا 6 / 2503. 6 ـ بغیه الوعاة 1 / 89. 7 ـ معجم الادباء 6 / 2503. 8 ـ الوافی بالوفیات 2 / 337. 9 ـ سیر اعلام النبلاء 16 / 106. 10 ـ تاریخ بغداد 2 / 202. 1
[1] ـ تاریخ بغداد 2 / 202. 12 ـ البدایة والنهایه 11 / 260. 13 ـ اعجاز القرآن 256. 14 ـ الفهرست (الندیم) 35. 15 ـ انباه الرواة 3 / 103. 16 ـ بغیه الوعاة 1 / 90. 17 ـ ایضاح المکنون 1 / 49. 18 ـ کشف الظنون 1 / 172. 19 ـ الوافی بالوفیات 2 / 337. 20 ـ الفهرست (ابن ندیم) 35. 2
[1] ـ کشف الظنون 1 / 520.

دیگر منابع: الانساب 1 / 426؛ تاریخ مدینة دمشق 42 / 128؛ الکامل فی التاریخ 8 / 566؛ تاریخ الاسلام 26 / 114؛ الاعلام 6 / 81 و 7 / 283؛ لسان المیزان 5 / 130.

معصومه اخلاقی

محمد ـ عُقَیلی

محمد ـ عُقَیلی (م. 322ق)

ابوجعفر محمدبن عمرو بن موسی بن حماد عقیلی حجازی

وی اهل مکه بود و در مکه و مدینه اقامت داشت. رجال شناسان اهل سنّت، او را محدثی بنام، حافظی برجسته و موثق و دارنده تصنیف های خوب دانسته اند. مشایخ روایی عقیلی بسیارند که ازآن میان می توان به افرادی همچون جدش یزیدبن محمد عقیلی، محمدبن اسماعیل صائغ، علی بن عبدالعزیز بغوی و عبداللّه بن احمدبن حنبل اشاره کرد. 1 عقیلی شاگردان و راویانی نیز داشت که از این قرارند: یوسف بن احمد مصری، ابوبکربن مقرئی و ابوالحسن خزاعی. 2 وی در سال 322 هجری از دنیا رفت3 و دو اثر الضعفاءالکبیر4 و الجرح والتعدیل5 را از خود بر جای گذاشت.

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الاسلام 24 / 117. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 15 / 237. 3 ـ الوافی بالوفیات 4 / 291. 4 ـ تذکره الحفّاظ 3 / 833. 5 ـ هدیه العارفین 2 / 33.

دیگر منابع: شذرات الذهب 2 / 295؛ العبر 2 / 17؛ الاعلام 6 / 319؛ کشف الظنون 1 / 522؛ معجم المؤلفین 11 / 98.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ علوی

محمد ـ علوی (278 ـ 310ق)

ابوالقاسم محمدبن یحیی بن حسین بن قاسم علوی طالبی، ملقب به المرتضی لدین اللّه

وی سال 278 هجری در صعده یمن به دنیا آمد. 1 از سادات
بنی حسن بود که با فقه، اصول، ادب و شعر آشنایی داشت و پس از درگذشت پدرش الهادی (م. 298ق) به امامت فرقه زیدیه منصوب شد. شش ماه بر این منصب بود و در این مدت در جنگ با قرامطه شرکت جست. به عللی مردم بر او شوریدند. مرتضی خطبه ای خواند و مردم را به امربه معروف و نهی ازمنکر فراخواند؛ ولی پذیرفته نشد و او را از کار برکنار کردند. 2 وی در سال 310 هجری در صعده یمن از دنیا رفت و در نزدیکی مزار پدرش به خاک سپرده شد. 3 آثار او عبارت اند از: النوازل، جواب سائل، الایضاح، 4 مختصر من کتاب النهی عن رسول اللّه، السبع رسایل المنتقاة، رسالة الی اهل طبرستان، مسائل المَعقِلی، التفسیر و اشعاری که گردآوری کرده بود. 5

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ التراث العربی 1 / 3 / 343. 2 ـ الوافی بالوفیات 5 / 185. 3 ـ تاریخ التراث العربی 1 / 3 / 343. 4 ـ معجم المؤلفین 12 / 101. 5 ـ تاریخ التراث العربی 1 / 3 / 343.

دیگر منابع: الاعلام 7 / 135؛ الرجال (الجنداوی) 36؛ معجم المؤلفین 12 / 101.

رضا جعفری نوقاب

محمد ـ علوی

محمد ـ علوی (م. 322ق)

ابوالحسن محمدبن احمد بن محمدبن احمد الرئیس علوی ملقب به ابن طباطبا

از نوادگان حسن مثنی فرزند امام حسن مجتبی علیه السلام بود که در اصفهان زاده شده و در همان شهر رشد کرد و تحصیلات خود را پشت سر گذاشت. او دانشمندی ژرف نگر و شاعری چیره دست، نواندیش، نوآور، با ذوقی بدیح و ذکاوتی ممتاز بود؛ به طوری که او را از حیث ذکاوت، فطانت و شعر در روزگار خویش بی مانند خوانده اند. 1 ابن شهرآشوب، او را نسّابه و شاعری شیعه، معرفی کرده است. او گفته از شعرهای ابن طباطبا می توان به شیعه بودن او پی برد. 2 ابن طباطبا در اصفهان زندگی می کرده و معاصر عبداللّه بن محمدبن المعتز (م. 296ق) بوده است. 3 شمار فراوانی از فرزندان و نوادگانش در اصفهان زندگی می کردند و جزو علما، ادبا و بزرگان بودند. 4 ابن خلکان به اشتباه، او را با ابوالقاسم احمدبن محمدبن اسماعیل دیباج بن ابراهیم طباطبا (م. 345ق) یکی دانسته و برخی اشعار وی را به او نسبت داده است. آغابزرگ این دو نفر را پسرعموی با واسطه و احمد رئیس را برادر اسماعیل دیباج معرفی کرده است. 5 محمدبن احمد با توجه به