آن سر باز زد و خلیفه این عمل را به ابوسعید یمامی که او نیز از طبیبان بزرگ آن روزگار بود واگذار کرد. 3 حرّانی در انواع علوم دست داشت و در ریاضیات متخصّص بود. او عمر کوتاهی داشت؛ ولی آثار ارزنده ای در رشته های گوناگون از وی در دست است که نشان از تبّحر وی و صاحب نظر بودنش در ریاضیات دارد. شیوه وی برای ترفیع سهمی، بسیار ساده تر از طریق ارشمیدس و درواقع ساده ترین روش حل این مسئله پیش از اختراع حساب انتگرال بوده است. 4 اجداد ابواسحاق، صابئی مذهب (قومی حدّ وسط یهود و نصارا که خداپرست اند و به زعم خود به دین حضرت نوح علیه السلام زندگی می کنند) بودند و در زمان خلیفه القاهر باللّه که به آزار صابئیان می پرداخت پدر وی، سنان بن ثابت به قبول اسلام ناچار شد. 5 حرّانی سرانجام در سال 335 هجری بر اثر ورم کبد در بغداد از دنیا رفت. 6 آثاری که وی نگاشته عبارت اند از: اغراض کتاب المجسطی، تفسیر مقاله الاولی من المخروطات، 7 آلات الأضلال، الذین بیّن فیه أمر الرخامات کلّها، الضل، 8 النخبه، الحکمیّه، الرخامه، زبده الحکم من الحکمه، 9 رسالة طریق التحلیل والترکیب فی الهندسه، رسالة فی الاسطرلاب، مقالة فی رسم القطوع الثلاثه، حرکات الشمس، رسالة فی وصف المعانی المستخرجة فی الهندسه وعلم النجوم، اصول الهندسه، الدوائرالمتماسه، مساحة قطع المخروط المکافی، 10 حفظ الصّحه، حبوب مسهله. 11

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 1 / 42. 2 ـ زندگی نامه ریاضی دانان دوره اسلامی 12. 3 ـ لغت نامه دهخدا 1 / 233. 4 ـ زندگی نامه ریاضی دانان دروه اسلامی 12. 5 ـ المعارف والمعاریف 3 / 1378. 6 ـ عیون الانباء فی طبقات الاطباء 307. 7 ـ الفهرست (الندیم) 332. 8 ـ تاریخ الحکما 57 ـ 58. 9 ـ هدیه العارفین 1 / 6. 10 ـ الاعلام 1 / 42. 1
[1] ـ لغت نامه دهخدا 1 / 233.

دیگر منابع: کشف الظنون 2 / 1396، 1420 و 1436؛ معجم المؤلفین 1 / 36؛ المستدرک علی معجم المؤلفین 17.

سیدمهدی حسینی عربی

ابراهیم ـ خراسانی

ابراهیم ـ خراسانی (م. حدود 270ـ353ق)

ابواسحاق ابراهیم بن محمدبن حمزه بن عماره خراسانی اصفهانی

وی اهل اصفهان بود و بین سال های 270 و 280هجری به دنیا
آمد. 1 از محدثان و حافظان معروف حدیث در این شهر به شمار می رفت. 2 پدرش نیز از مشایخ بزرگ اصفهان و جدش حفص، برادر ابومسلم خراسانی بود. 3 ابواسحاق برای آموختن علم و دانش از محضر استادان به شهرهایی چون بصره، کوفه و بغداد مسافرت هایی داشت4 و از بزرگانی چون محمدبن عبداللّه حضرمی مطین، محمدبن عثمان بن ابی شیبه، محمدبن نصر صائع، احمدبن یحیی حلوانی، ابوشعیب حرانی، یوسف بن یعقوب قاضی، 5 احمدبن محمد لنبانی و محمدبن حسن ثقفی اصفهانی کسب علم و دانش کرد. 6 کسانی چون ابوعبداللّه بن منده، ابوسعید نقاش، ابوبکربن مردویه، ابوبکربن ابی علی ذکوانی، علی بن یحیی بن عبدکویه و ابونعیم حافظ در زمره شاگردان و راویان وی قلمداد می شوند. ابواسحاق از حافظه ای قوی در حفظ احادیث برخوردار بود؛ چنان که در حفظ مسندهای گوناگون، ترجمه ها و شرح حال افراد به ویژه حفظ مسند ابوبکر جعابی و ابوعلی نیشابوری و دیگران توانایی بی مانندی داشت و معمولاً در مجالس بحث بزرگان و حافظان، بر آنان برتری می یافت. 7 شاگردش ابن منده در مورد وی گفته که من در حفظ، کسی را مانند ابواسحاق ندیدم. 8 وی در رمضان سال 353هجری در هشتادسالگی درگذشت. 9 گرچه سال 359هجری را نیز تاریخ وفات وی ذکر کرده اند. 10 کتابالمسند والشیوخ آثار اوست. 11

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 16 / 84. 2 ـ الاعلام 1 / 61. 3 ـ تذکره الحفاظ 3 / 910. 4 ـ سیر اعلام النبلاء 16 / 84. 5 ـ ذکر اخبار اصفهان 1 / 199. 6 ـ معجم البلدان 5 / 23 و 452. 7 ـ سیر اعلام النبلاء 16 / 84 ـ 87. 8 ـ تذکره الحفاظ 3 / 910. 9 ـ طبقات المحدثین باصبهان 4 / 230. 10 ـ سیر اعلام النبلاء 16 / 86. 1
[1] ـ طبقات المحدثین باصبهان 4 / 230.

دیگر منابع: الانساب 1 / 110، 157، 260 و 4 / 435؛ معجم البلدان 1 / 456؛ ذکراخبار اصبهان 1 / 9، 114، 117، 119، 135، 144، 147 و 2 / 252، 255 و 270؛ معجم المؤلفین 1 / 92؛ هدیه العارفین 1 / 6؛ بحارالانوار 55 / 226؛ الهدایة 48.

گلشاد حیدری

ابراهیم ـ خضری

ابراهیم ـ خضری (م. حدود 400ق)

ابواسحاق ابراهیم بن محمدبن خلف خضری بخاری نیشابوری

از علما و محدثان مورد اعتماد بخارا بود1 که در نیشابور اقامت