الصروف الجامعة للأواق، 12 الطهارة و اثبات الحجة فی بیان العصمة اثر اوست. 13

پی نوشت ها

[1] ـ معجم المؤلفین 11 / 309. 2 ـ تاریخ الاسلام 25 / 95. 3 ـ تراجم المؤلفین التونسییّن 4 / 199. 4 ـ تاریخ الاسلام 25 / 95. 5 ـ تراجم المؤلفین التونسیین 4 / 199. 6ـ الوافی بالوفیات 1 / 130. 7ـ معجم المؤلفین 11 / 309. 8 ـ سیر اعلام النبلاء 15 / 360. 9 ـ تراجم المؤلفین التونسیّین 4 / 199. 10 ـ سیر اعلام النبلاء 15 / 360. 1
[1] ـ معجم المفسرین 2 / 611. 12 ـ معجم المؤلفین 11 / 309. 13 ـ الدیباج المذهب 347.

دیگر منابع: طبقات الفقها (شیرازی) 160؛ الاعلام 7 / 19؛ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 3 / 285.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ لخمی

محمد ـ لخمی (م. 354ق)

ابوعبداللّه محمدبن ابان بن سعید لخمی قرطبی اندلسی

وی اهل قرطبه اندلس و شاگرد ابوعلی بغدادی بود و از او دانش آموخت. رجال نویسان اهل سنّت، او را آشنا به عربی و لغت دانسته و گفته اند وی از اخبار و سرگذشت اقوام گذشته آگاه بود. او مدتی متولی امور انتظامی و همچنین نزد مستنصر از جایگاه شایسته ای برخوردار بود. 1 سال 354 هجری از دنیا رفت2 و آثار او عبارت اند از: شرح دیوان المتنبی، 3 السماء و العالم. 4

پی نوشت ها

1ـ معجم الادبا 17 / 117. 2ـ تاریخ علماء اندلس 2 / 69. 3ـ ایضاح المکنون 1 / 527. 4 ـ الاعلام 5 / 293.

دیگر منابع: بغیه الوعاة 1 / 7.

پژوهشکده

محمد ـ لوذری

محمد ـ لوذری (م. 360ق)

ابوبکر محمدبن عبداللّه بن محمدبن اشته لوذری (لوذی) اصفهانی

وی اهل اصفهان و ساکن مصر بود. 1 قرآن و ادبیات را نزد ابن مجاهد، محمدبن یعقوب معدل و ابوبکر نقاش و کسائی آموخت. عبدالمنعم بن عبیداللّه، خلف بن قاسم و عبداللّه بن محمد راشد اندلسی از او حدیث شنیده و روایت کرده اند. رجال نویسان اهل سنّت، او را ثقه، آشنا و آگاه به عربی، دارای تألیفات نیکو و سبک معرفی کرده و گفته اند وی از محدثان، بزرگان و ادیبان نامدار مصر بود. محمد سال
360 هجری در مصر از دنیا رفت. 2 آثار او عبارت اند از: المحبر، المفید فی شواذ القرآن3 و المصاحف. 4

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 6 / 224. 2 ـ تاریخ الاسلام 26 / 220. 3 ـ بغیه الوعاة 1 / 42. 4 ـ معجم المؤلفین 10 / 237.

دیگر منابع: الوافی بالوفیات 3 / 347؛ غایه النهایه 2 / 184؛ شذرات الذهب 3 / 38؛ کشف الظنون 2 / 1459.

احسان آذرکمند

محمد ـ ماتریدی

محمد ـ ماتریدی (م. 333ق)

ابومنصور محمدبن محمدبن محمود ماتریدی سمرقندی

وی از علمای نامدار حنفی در سده چهارم و توانا در فقه و کلام بود که به او امام المتکلمین می گفتند. 1 ابومنصور شاگرد ابوبکر جوزجانی در فقه بود و اسحاق بن محمد سمرقندی و ابومحمد عبدالکریم بن موسی بزدوی از شاگردان وی به شمار می رفتند. 2 ماتریدی، منسوب به محله ای در سمرقند، رئیس مدرسه ای بود که به نام خود وی، ماتریدیه خوانده می شد. این مدرسه با مدرسه اشعریه در سیزده مسئله اختلاف داشت که یکی از آنها مسئله اراده انسانی بود و ابومنصور معتقد بود انسان دارای اراده ای آزاد است. 3 فرقه ماتریدیه منسوب به اوست و از عقاید آنان است که رؤیت خداوند در روز قیامت ثابت است. 4

ماتریدی در سال 333 هجری، اندکی پس از درگذشت ابوالحسن اشعری از دنیا رفت و آثاری که از خود بر جای گذاشت، عبارت اند از: التوحید و اثبات الصفات، المقالات، تأویلات القرآن، بیان اوهام المعتزله، رد اهل الادلة للکعبی، 5 العقیده الماتریدیه، الاصول، 6 مأخذالشرایع فی اصول الفقه، تأویلات اهل السنه، الدرر فی اصول الدین، الجدل فی اصول الفقه، وصایا ومناجاة (فوائد)، رسالة فیما لایجوز الوقف علیه فی القرآن، 7 شرح الفقه الاکبر المنسوب لابی حنیفه، 8 الرد علی الروافض و المعتزله والقرامطه، المعاملات9 که شاید همان المقالات باشد، رد معاصی الانبیا، 10 رد اصول الخمسه، رد الامامه و رد کتاب وعیدالعشاق. 11

پی نوشت ها

1ـ ریحانه الادب 5 / 142. 2ـ الجواهرالمضیئه 3 / 360. 3 ـ تاریخ التراث العربی 1 / 4 / 40. 4 ـ معجم الفرق الاسلامیه 207. 5 ـ الجواهرالمضیئه