3 / 360. 6 ـ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 4 / 41. 7 ـ تاریخ التراث العربی، مجلد اول، جزء 4 / 40. 8ـ معجم المؤلفین 1 / 300. 9ـ اسماء الکتب 87 و 298. 10 ـ مفتاح السعاده 2 / 86. 1
[1] ـ الفوائدالبهیّه فی تراجم الخفیه 195.

دیگر منابع: هدیه العارفین 2 / 36؛ الانساب 3 / 62؛ تاج التراجم 43 و 44؛ مفتاح السعاده 3 / 31؛ الاعلام 7 / 19؛ فهرست نسخه های خطی فارسی 2 / 4453؛ لغت نامه دهخدا 3 / 872؛ موسوعة طبقات الفقها 4 / 457؛ کشف الظنون 263، 335، 518 و 751، 1406، 1408، 1573 و 1782.

سیدمهدی حسینی عربی

محمد ـ ماذرائی

محمد ـ ماذرائی (257 ـ 345ق)

ابوبکر محمدبن علی بن احمدبن رستم ماذرائی بغدادی

در سال 257 هجری در عراق به دنیا آمد و از ابوعمر عطاردی و دیگران حدیث شنید و در زمره بزرگان و اعیان روزگار خویش درآمد. او به همراه پدرش و برادرش احمد به مصر مهاجرت کردند و به دربار بنی طولون راه یافتند. محمد وزیر ابوالحسن خمارویه و پدرش سرپرست امور خراج مصر شد. وی هر ماه از این راه، دویست دینار و مقداری صله و معونه نیز دریافت می کرد. 1 محمد صاحب مقام، ثروت و اموال بسیاری شد و منزلش محل رفت وآمد بزرگان و قضات مصر شد. 2 او تألیفات بسیاری نوشته بود؛ ولی بر اثر یک آتش سوزی که در منزلش روی داد، بیشتر آنها سوخت و فقط مقداری حدیث که از عطاردی و دیگران شنیده و آنها را گردآورده بود، از او باقی ماند که به جزءالحدیث مشهور است. محمد سرانجام در شوال سال 345 هجری پس از نود سال عمر در مصر از دنیا رفت. 3

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 3 / 79. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 15 / 451. 3 ـ تاریخ بغداد 3 / 79.

دیگر منابع: العبر 2 / 71؛ وفیات الاعیان 2 / 250؛ مختصر تاریخ دمشق 23 / 64؛ الوافی بالوفیات 4 / 115؛ البدایة والنهایه 11 / 231؛ المنتظم 14 / 106؛ شذرات الذهب 2 / 371.

رضا جعفری نوقاب

محمد ـ مالکی

محمد ـ مالکی (243 ـ 320ق)

ابوعمر محمدبن یوسف بن اسماعیل بن حماد مالکی بغدادی

وی از موالی آل جریربن حازم بود که در رجب سال 243 هجری
در بصره به دنیا آمده بود. او نزد کسانی چون محمدبن ولید بسری، حسن بن ابوالربیع جرجانی، زیدبن اخرم و محمدبن اسحاق صاغانی علم حدیث را آموخت. علمای رجال اهل سنّت، وی را محدثی ثقه، فاضل، عاقل، بااستعداد و آگاه به امور مردم دانسته اند. کسانی چون ابوالحسن دارقطنی، ابوالقاسم بن حبابه، ابوبکر ابهری فقیه و یوسف بن عمر قواس از او حدیث شنیده اند. 1 ابوعمر از سال 264 هجری از جانب مقتدر خلیفه عباسی به عنوان قاضی در بغداد و سپس بر دیگر شهرهای سرزمین های شرقی خلافت گماشته شد، و سرانجام سال 317 هجری به مقام قاضی القضاتی دست یافت. افزون بر مقام قضاوت، بهترین کلاس درس فقه و حدیث را نیز در بغداد تشکیل داده بود؛ به طوری که در هنگام تدریس علم حدیث، علما و بزرگان از اصحاب حدیث همچون ابوالقاسم بغوی در سمت راستش و ابن صاعد در سمت چپ و ابوبکربن زیاد نیشابوری در برابر او می نشستند و او به نقل حدیث می پرداخت. وی سرانجام در 24 رمضان سال 320 هجری در 78سالگی در بغداد از دنیا رفت و در منزلش به خاک سپرده شد. 2 وی دارای کتابی در فقه و المسند در حدیث بوده که از روی آن تدریس می کرده است. 3

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 3 / 401. 2 ـ تاریخ الاسلام 23 / 615. 3 ـ تاریخ بغداد 3 / 401.

دیگر منابع: سیر اعلام النبلاء 14 / 555؛ النجوم الزاهرة 3 / 235؛ المنتظم 13 / 313؛ الکامل فی التاریخ 8 / 213؛ البدایة والنهایه 11 / 171؛ الوافی بالوفیات 5 / 245؛ شذرات الذهب 2 / 286؛ الاعلام 7 / 148؛ عیون الانباء 1 / 217؛ دول الاسلام 1 / 194.

رضا جعفری نوقاب

محمد ـ مبرمان

محمد ـ مبرمان (م. 345ق)

ابوبکر محمدبن علی بن اسماعیل مبرمان عسکری مارقی

وی اهل بغداد بود؛ ولی در مسیر راه رامهرمز به دنیا آمده بود. 1 او علم نحو را نزد مبرد و سپس ابواسحاق ابراهیم زجاج فراگرفت و در این دانش، استاد شد. کسانی چون ابوسعید حسن بن عبداللّه سیرافی و ابوعلی فارسی از شاگردان او در علم نحو بوده اند. او فردی خسیس و فرومایه بود؛ به طوری که کتاب سیبویه را برای هر کس که می خواند، تا صد دینار از او نمی گرفت، برایش درس نمی گفت. بدین سبب برخی