الفرایض، الردّ علی الاسماعیلیه که ابوالحسین محمدبن علی شجاعی آنها را روایت کرده است. 6

پی نوشت ها

[1] ـ هدیه العارفین 2 / 46. 2 ـ خلاصه الاقوال 162. 3 ـ جامع الرواة 2 / 43. 4 ـ رجال (النجاشی) 2 / 302. 5 ـ ایضاح المکنون 3 / 310. 6 ـ رجال (النجاشی) 2 / 302.

دیگر منابع: رجال (ابن داوود) 290؛ معالم العلماء 118؛ طبقات اعلام الشیعه 1 / 230.

احسان آذرکمند

محمد ـ نِفّری

محمد ـ نِفّری (م. پس از 366ق)

ابوعبداللّه محمدبن عبدالجباربن حسن نِفّری

اصالتاً اهل شهر نِفّر از شهرهای قدیمی عراق بود و در سده چهارم هجری زندگی می کرد. عقاید وی برگرفته از عقاید حلاج بوده1 و ابوعبداللّه محمدبن عبداللّه نفری از استادان وی به شمار می رود. 2 او را عالم به دین و صوفی مذهب گزارش کرده اند. 3 کتاب المواقف والمخاطبات اثر اوست. درگذشت نفری را در سال 354 یا پس از سال 366 هجری دانسته اند. 4

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ التراث العربی 1 / 4 / 158. 2 ـ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 4 / 76. 3 ـ الاعلام 6 / 184. 4 ـ تاریخ التراث العربی 1 / 4 / 158.

دیگر منابع: توضیح المشتبه 9 / 107؛ هدیه العارفین 2 / 45؛ سبک المقال لفکّ العقال 110؛ کشف الظنون 2 / 1891؛ معجم المؤلفین 10 / 125.

محمود هیئتی

محمد ـ نقّاش

محمد ـ نقّاش (266 ـ 351ق)

ابوبکر محمدبن حسن بن محمدبن زیاد نقاش شعرانی انصاری مشهور به دارقطنی

از موالی خاندان ابودجانه سماک انصاری بود و در سال 266 هجری در موصل زاده شد. برای آموختن علم و حدیث به کوفه، بصره، مکه، مصر، شام، جزیره، موصل، خراسان، ماوراءالنهر و ناحیه جبال سفر کرد و از عالمانی چون اسحاق بن سفیان ختلی، ابومسلم کجی، ابراهیم بن زهیر حلوانی و حسن بن سفیان نسوی حدیث آموخت. ابوبکر عالم به حروف قرآن و حافظ تفسیر بود و در این زمینه، آثاری پدید آورد. در دانش قرائات و دیگر علوم نیز استاد بود و کسانی نزد
وی علم آموختند که ازجمله می توان به ابوبکربن مجاهد، جعفربن محمد خلدی، ابوالحسن دارقطنی و ابوحفص بن شاهین اشاره کرد. 1 نقاش از علمای شافعی مذهب بود که برخی او را توثیق و برخی تکذیب کرده اند. 2 و سرانجام وی در سال 351 هجری در بغداد درگذشت. آثار او عبارت اند از: الموضح فی القرآن ومعانیه، الاشاره فی غریب القرآن، العقل، ضدالعقل، المناسک، فهم المناسک، اخبارالقصّاص، ذم الحسد، دلایل النبوة، الابواب فی القرآن، ارم ذات العماد، المعجم الاوسط، المعجم الاصغر، المعجم الکبیر فی اسماء القراء والقرائاتهم، الاشاره فی غریب القرائین، السبعة بعللهاالکبیر، السبعه الاوسط، السبعه الاصغر، التفسیرالکبیر3 و شفاءالصدور. 4

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 2 / 201. 2 ـ طبقات الشافعیة الکبری 3 / 145. 3 ـ الفهرست (الندیم) 36. 4 ـ تاریخ بغداد 2 / 201.

دیگر منابع: میزان الاعتدال 3 / 520؛ وفیات الاعیان 4 / 298؛ الوافی بالوفیات 2 / 345؛ معجم الادبا 178 / 146؛ غایه النهایه 2 / 119؛ تذکره الحفّاظ 3 / 908؛ معجم المؤلفین 9 / 214؛ شذرات الذهب 3 / 8؛ العبر 2 / 88.

محمود هیئتی

محمد ـ نوایحی

محمد ـ نوایحی (م. قرن 4ق)

ابوعبداللّه محمدبن صالح نوایحی ولوالجی مروی

از شاعران شیرین سخن و زبان آور و شاعر برتر سلطان محمود غزنوی بود. 1 به گفته عوفی، در زمان محمود، گروهی از دانشمندان تصمیم گرفتند دو بیت از اشعار او را به عربی ترجمه کنند؛ اما از عهده آن بر نیامدند تا آنکه خواجه ابوالقاسم پسر وزیر ابوالعباس اسفراینی آن را انجام داد و مورد پسند واقع شد. 2 نوایحی دیوان شعری داشته؛ 3 ولی بیشتر اشعارش از بین رفته است. 4 تاریخ درگذشت او در دست نیست؛ اما از شاعران سده چهارم هجری به شمار آمده است. 5

پی نوشت ها

[1] ـ مجمع الفصحا 3 / 1167. 2 ـ لباب الالباب، ق2، 22. 3 ـ الذریعه 9 / 985. 4 ـ مجمع الفصحاء 3 / 1167. 5 ـ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 22.

دیگر منابع: تاریخ ادبیات در ایران 1 / 421؛ سخن و سخنوران 26؛ سبک شناسی 3 / 143؛ فرهنگ سخنوران 524؛ لغت نامه دهخدا 14 / 549.

محمد غفوری و محمود هیئتی