محمد ـ نوقاتیمحمد ـ نوقاتی (م. 382ق)

ابوعمر محمدبن احمد بن محمدبن سلیمان نوقاتی سجستانی

از مردمان نوقات، معرب نوها، محله ای در سیستان بود. 1 در پی آموختن دانش و حدیث به خراسان سفر کرد و در شهرهای گوناگون ازجمله هرات، بلخ و مرو و ماوراءالنهر از محدثان بسیاری بهره گرفت. 2 محمدبن اسحاق قرشی، ابوعبداللّه حاکم نیشابوری، ابوحاتم محمدبن حبان بستی، ابویعلی نسفی و ابوعلی حامدبن محمد رفاء، برخی از استادان او هستند. 3 همچنین دو پسرش عمر و عثمان و علی بن بشر لیثی، علی بن طاهر شروطی، حسین بن محمد کرابیسی و احمدبن سعید تونی از نوقاتی روایت کرده اند. 4 او زمانی که در فنون گوناگون تبحر یافت، به نوشتن روی آورد و از این راه، ارتزاق و کسب درآمد می کرد. 5 ابوعمر که ادیبی توانا بوده، تألیفات بسیاری داشته است؛ اما از چند کتاب او یاد شده که عبارت اند از: محنه الظراف فی أخبار العشاق، معاشره الاهلین، فضل الریاحین، العتاب والاعتاب، العلم والعلماء، الشیب (صون المشیب)، آداب المسافرین6 که سمعانی آن را نزد عبدالرحمان بن موفق دیوقانی خوانده است7 و التعظه والمسلسلات. 8 نوقاتی در ماه شعبان 382 هجری درگذشت. 9

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 5 / 311. 2 ـ معجم الادبا 5 / 2345. 3 ـ معجم الادبا 5 / 2345. 4ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 144 ـ 145. 5ـ معجم الادبا 5 / 2345. 6 ـ معجم الادبا 5 / 2345. 7 ـ معجم البلدان 2 / 546. 8 ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 144 ـ 145. 9 ـ الوافی بالوفیات 2 / 90؛ هدیه العارفین 2 / 53.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 28 / 281؛ وفیات الاعیان 5 / 422؛ العبر (ذهبی) 3 / 45؛ شذرات الذهب 3 / 132؛ توضیح المشتبه 1 / 461؛ الاعلام 5 / 312؛ معجم المؤلفین 8 / 265 ـ 266.

محمد غفوری

محمد ـ نیشابوری

محمد ـ نیشابوری (حدود 290 ـ 378ق)

ابواحمد محمدبن محمد بن احمدبن اسحاق حاکم نیشابوری کرابیسی

لقب او نیز حاکم نیشابوری است؛ ولی با ابوعبدالله حاکم تفاوت دارد. وی در حدود سال 290 هجری به دنیا آمد1 و برای آموختن علم و دانش به طبرستان، ری، بغداد، کوفه، حجاز، جزیره و شام سفر کرد و از بزرگانی همچون ابوبکربن خزیمه، ابوالعباس ثقفی، 2
باغندی، عبدالله بن زیدان بجلی و محمدبن فیض غسانی حدیث آموخت. 3 ابواحمد از بزرگان روزگار خویش در علم حدیث4 و فردی صالح بود. گویند در مورد اهل بیت علیهم السلام و صحابه نظری منصفانه داشت. او در شهرهای شاش و طوس قضاوت کرده است. 5 کسانی مانند ابوعبدالّله حاکم، ابوعبدالرحمان سلمی، محمدبن احمد جارودی، ابوسعید کنجرودی و ابوعثمان بحیری از او روایت کرده اند. 6 ابواحمد در سال 345 هجری به نیشابور رفت و به عبادت و نگارش کتاب پرداخت. او در سال 370 هجری نابینا شد7 و سرانجام در ربیع الآخر سال 378 هجری از دنیا رفت و در منزلش به خاک سپرده شد. 8 آثار او عبارت اند از: الاشعارالمختارة والصحیحة منها والمعاره، الرسائل، 9 الاسماء والکنی، العلل، المخرّج علی کتاب المزنی، الشروط، الشیوخ والابواب. همچنین مطالبی درباره صحیح بخاری و مسلم و جامع ترمذی نوشت. 10

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 16 / 370. 2 ـ المنتظم 14 / 335. 3 ـ العبر 2 / 153. 4 ـ المنتظم 14 / 335. 5 ـ الوافی بالوفیات 1 / 115. 6 ـ تذکره الحفّاظ 3 / 976. 7 ـ الوافی بالوفیات 1 / 115. 8 ـ المنتظم 14 / 335. 9 ـ هدیه العارفین 2 / 50. 10 ـ الوافی بالوفیات 1 / 115؛ طبقات الشافعیه (اسنوی) 1 / 201؛ الکامل فی التاریخ 9 / 60.

دیگر منابع: النجوم الزاهرة 4 / 154؛ طبقات الحفاظ 389؛ لسان المیزان 7 / 5؛ شذرات الذهب 3 / 93؛ مرآه الجنان 2 / 307؛ طبقات الصوفیة 100؛ تاریخ الاسلام 26 / 637؛ معجم المؤلفین 11 / 180.

محمود هیئتی

محمد ـ نیشابوری

محمد ـ نیشابوری (250 ـ 344ق)

ابوعبداللّه محمدبن یعقوب بن یوسف، نیشابوری شیبانی معروف به ابن اخرم

وی اهل نیشابور بود و در سال 250 هجری به دنیا آمد. او نزد کسانی چون علی بن حسن هلالی، ابراهیم بن عبداللّه سعدی، محمدبن عبدالوهاب فرّاء و محمدبن نصر مروزی علم حدیث آموخت و دیگر برای شنیدن حدیث بیشتر، مسافرتی نکرد و به هرآنچه آموخته بود، بسنده کرد. 1 او را عالم، فاضل و محدث تراز اول نیشابور ـ پس از ابن شرقی ـ دانسته اند کسانی چون ابوبکر محمدبن اسحاق صبغی، حسان بن محمد فقیه، ابوعبداللّه حاکم