دیندار، 11 راستگو و حافظ مذهب بصریان در نحو دانسته اند. 12 کتاب های معانی القرآن، الاشتقاق، القوافی، العروض، الفرق، خلق الانسان، فعلت وافعلت، ما ینصرف وما لاینصرف، ما فسره من جامع النطق، خلق الفرس، مختصر نحو، شرح ابیات سیبویه، النوادر، 13 الامالی، الانواء، المقصور والممدود، الوقف والابتداء، 14 الجمل، 15 غایه الاحسان فی خلق الانسان، 16 اعراب القرآن و مختصر اعراب القرآن ومعانیه والمثلث آثار او به شمار می رود. 17 وی در نوزدهم جمادی الآخر سال 310 هجری18 در بغداد درگذشت. 19 در تاریخ درگذشت وی اختلاف است. 20

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 1 / 40. 2 ـ معجم الادباء 1 / 147. 3 ـ تاریخ بغداد 6 / 89. 4 ـ الفهرست (الندیم) 66. 5 ـ اللباب فی تهذیب الانساب 2 / 62. 6 ـ تاریخ بغداد 6 / 89. 7 ـ معجم المؤلفین 1 / 33. 8 ـ نزهه الالباء 244. 9 ـ الفهرست (الندیم) 66. 10 ـ البدایة والنهایة 11 / 149. 1
[1] ـ تاریخ بغداد 6 / 89. 12 ـ تهذیب اللغة 1 / 27. 13 ـ الفهرست (الندیم) 66. 14 ـ هدیه العارفین 1 / 5. 15 ـ اسماءالکتب 140. 16 ـ کشف الظنون 2 / 1189. 17 ـ الاعلام 1 / 40. 18 ـ الفهرست (الندیم) 66. 19 ـ الانساب 3 / 141. 20 ـ تاریخ حلب 283؛ طبقات النحویین واللغویین 112.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 23 / 408؛ انباه الرواة 1 / 163؛ البلغة فی تاریخ ائمه اللغه 5؛ سیر اعلام النبلاء 14 / 360؛ المنتظم 13 / 223؛ الکامل فی التاریخ 8 / 145؛ وفیات الاعیان 1 / 49؛ تهذیب الاسماء واللغات 2 / 171؛ فهرست ابن خیر 365؛ شذرات الذهب 2 / 259؛ النجوم الزاهرة 3 / 208؛ مرآه الجنان 2 / 196؛ مفتاح السعادة 1 / 154؛ المزهر 2 / 409؛ بغیه الوعاة 1 / 411؛ المختصر فی اخبار البشر 2 / 72؛ تاریخ ابن وردی 1 / 249؛ الوافی بالوفیات 5 / 350؛ کشف الظنون 1 / 722 و 723؛ روضات الجنات 1 / 158؛ معجم المصنفین 4 / 355؛ هدیه العارفین 1 / 5؛ ایضاح المکنون 1 / 359.

محمود هیئتی

ابراهیم ـ زُهری

ابراهیم ـ زُهری (م. 313ق)

ابوالقاسم ابراهیم بن نجیح بن ابراهیم زهری کوفی

اهل کوفه و از موالی آل سعدبن ابی وقاص بودند. 1 او برای تدریس حدیث به بغداد رفت و تا پایان عمر در این شهر ماندگار شد. زهری از پدرش نجیح و محمدبن اسحاق بن عون بکایی بهره علمی برد. 2 احمدبن محمد طلحی استاد دیگر اوست. 3 ابوالحسن بن یوسف بن ابراهیم بن حسین اشجعی، 4 قاضی ابوالحسن جراحی و
محمدبن مظفر از شاگردان او بودند. او که از فقیهان و محدثان بغداد بود، از حیث دانش و اخلاق، ستوده شده است. زهری در سال 313 هجری در بغداد از دنیا رفت و پیکرش به کوفه انتقال یافت. کتاب السنن تألیف اوست. 5

پی نوشت ها

[1] ـ مسند ابن ابی اوفی 144. 2 ـ تاریخ بغداد 6 / 198 ـ 199. 3 ـ مسند الامام ابی حنیفه 227. 4 ـ مسند الامام ابی حنیفه 227. 5 ـ تاریخ بغداد 6 / 198 ـ 199.

دیگر منابع: المنتظم 13 / 250؛ تاریخ الاسلام 23 / 450؛ تهذیب الکمال 24 / 400؛ معجم المؤلفین 1 / 122.

محمود هیئتی

ابراهیم ـ سقطی

ابراهیم ـ سقطی (م. 391ق)

ابواسحاق ابراهیم بن حبیب سقطی بصری طبری

وی اهل بصره و از شاگردان و مریدان ابوجعفر محمدبن جریر طبری (م. 310ق) مورخ معروف بوده است. طبری صاحب مذهب و سیرت خاصی بود؛ ازاین رو پیروان بسیاری را گرد خویش جمع کرد و مذهب و فقه ویژه ای پایه ریزی نمود. ابواسحاق از کسانی بود که به مذهب ابوجعفر متمایل شد و آن را پذیرفت. او کتاب هایی چون الرساله، جامع الفقه و کتابی تاریخی به نام ابوجعفر و اصحابش به رشته تحریر درآورد. 1 او در سال 391 هجری از دنیا رفت. 2

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 292. 2 ـ هدیه العارفین 1 / 7.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 1 / 19؛ معجم المصنفین 3 / 98؛ لغت نامه دهخدا 1 / 231.

رضا جعفری نوقاب

ابراهیم ـ شطرنجی

ابراهیم ـ شطرنجی (م. حدود 330ق)

ابواسحاق ابراهیم بن محمدبن صالح شطرنجی بغدادی ملقب به ابن اقلیدسی

به جز داده های مختصر الندیم، آگاهی چندانی از او در دست نیست. الندیم وی را از افراد زبردست در شطرنج معرفی کرده و می گوید کتابی درباره شطرنج و مهره های آن گرد آورده بود. 1 منابع متأخر ـ بر اساس این گفته ها ـ ابواسحاق را مردی ادیب2 و فاضل از