نام کتاب : دائرة المعارف مؤلفان اسلامی نویسنده : --- جلد : 2 صفحه : 49
ابوهلال عسکری اشعاری نقل کرده و ابومحمد عبدلکانی زوزنی (م. 431ق) نیز راوی از اوست. 2 وی پس از رسیدن به درجاتی از علم و ادب، برای کسب شهرت و مکنت و شاید گذران زندگی، زمانی به دیدار ابوالفضل ابن عمید (م. 360ق) وزیر رکن الدوله دیلمی، حاکم ری رفت که خود فیلسوف، ادیب، بلیغ و کاتبی برجسته بود تا با عرضه هنر خود، عطایایی دریافت کند؛ ازاین رو در پیش ابن عمید گاه کتاب می نوشت، گاه املا می کرد و گاه به شرح اشعار دیگران می پرداخت و چون در عروض، قوافی و معانی اشعار، چیره دست و صاحب نظر بود، بر شاعر نامدار، ابوطیب متنبی (م. 354ق) انتقاد می کرد. اما ابن عمید بااینکه به او اجازه حضور داده و بر فضل و کمالش و بر تحمل رنج و مشقت هایش در پی کسب علم آگاهی یافته بود، کمترین عنایتی بر او نکرد. 3 گویا فارسی پس از رویارویی با این بی مهری ها، رهسپار دیار سامانیان دانش دوست شد و به بخارا رفت. در بخارا به گرمی او را پذیرفتند و تجلیل کردند و افزون بر اشتغال در دیوان رسایل، به پرورش و آموزش فرزندان بزرگان مقامداران شهر گمارده شد. پس از مدتی، سرپرستی دیوان نامه ها (رسایل) بر عهده ابو اسحاق فارسی گذاشته شد و او تا پایان عمر در این منصب ماند4 و سرانجام در سال 377 هجری درگذشت. 5 برخی به اشتباه وفات او را پس از سال 500 هجری آورده اند. 6 از آثار علمی فارسی، تنها کتاب شرح کتاب الجرمی را نام برده اند که نزد اهل علم، معروف و متداول بوده است. 7 جرمی لقب ابوعمر صالح بن اسحاق نحوی بصری (م. 225ق) است که چند کتاب در علم نحو دارد. 8 در برخی منابع متأخر، نقض دیوان متنبی نیز اثر دیگر ابواسحاق شمرده شده است. 9 وی اشعاری نیز داشته که حاضربن محمد طوسی راوی آنهاست10 و تنها پنج بیت آن باقی مانده که خطاب به یکی از صاحب منصبان سروده شده است.
پی نوشت ها
[1] ـ معجم الادباء 1 / 204؛ انباه الرواة 1 / 206 ـ 207. 2 ـ دمیه القصر 1 / 506. 3 ـ اخلاق الوزیرین 352. 4 ـ یتیمه الدهر 4 / 171؛ معجم الادباء 1 / 204. 5 ـ فرهنگ بزرگان 11. 6 ـ معجم المصنفین 3 / 274. 7 ـ معجم الادباء 1 / 204. 8 ـ هدیه العارفین 1 / 422. 9 ـ روضات الجنات 3 / 81. 10 ـ یتیمه الدهر 4 / 171.
ابواسحاق ابراهیم بن عبداللّه قلانسی زبیدی آفریقایی
وی از اهالی آفریقا بود. از فرات بن محمد، حماس بن مروان، مغامی، محمدبن عباده سوسی و دیگران حدیث شنید و از فقها و فضلای بزرگ عصر خود شد. قلانسی فقیه و متکلمی مالکی مذهب بود. آثار و تألیفاتی مانند الامامة و الرّد علی الرافضه را به رشته تحریر درآورد و به سبب تألیف کتاب الامامه از سوی ابوالقاسم بن عبداللّه به هفتصد ضربه شلاق و چهارده ماه زندان محکوم شد. کسانی چون ابراهیم بن سعید و ابوجعفر داوودی از او روایت کرده اند. وی در سال 357 و به نقلی 359 یا 361 هجری از دنیا رفت. 1
وی از فضلا، فلاسفه و منطقیون قرن سوم هجری بود. 1 در حران از استادانی بهره برد و برای تعلیم و تدریس به بغداد سفر کرد. 2 ابواسحاق در زمان خود صاحب نام بود. 3 ابوبشر متی بن یونس (یونان) از شاگردان او به شمار می رفت. وی کتبی چند را تفسیر کرد و به سبب فصیح نبودن قلمش، آثار او متروک شد. آثاری که تألیف کرده عبارت اند از: تفسیر قاطغوریاس، باریرمینیاس، انالوطیقا الاولی، انالوطیقا الثانی و تفسیر سوفسطیقا. 4 قویری تا پیش از سال 328 هجری زنده بوده است. 5
پی نوشت ها
[1] ـ لغت نامه دهخدا 11 / 15707. 2 ـ معجم المصنفین 4 / 505. 3 ـ تاریخ الحکماء 77. 4 ـ الفهرست (الندیم) 309 ـ 310 و 321. 5 ـ معجم المؤلفین 1 / 78.