که کتابی بزرگ و نیکو بوده است. شیخ طوسی بیشتر کتاب بیان الدین را نزد ابوحازم نیشابوری خوانده که او نیز این کتاب را از خود ابومنصور فرا گرفته بود. 1 سپس شیخ به شرح حال ابوطیب رازی که از استادان صرام است پرداخته و می گوید وی کتاب های بسیاری در باب امامت و فقه همانند زیاره الرضا علیه السلام وفضله ومعجزاته داشت. آن گاه ابوطیب را قایل به ارجا و ابومنصور را از معتقدان به وعیدیه (قایلان به عدم جواز بخشش گناهان کبیره از سوی خداوند بدون توبه) معرفی می کند. 2 در ذیل بیان حالت های ابن عبدک محمدبن علی عبدکی نیز بر این نکته تأکید کرده و صرام و ابن عبدک را قایل به وعیدیه که در بغداد رواج داشته، می داند و این دو را مخالف ابوطیب رازی ذکر می کند. 3 منابع بعدی همه اطلاعات خود را از شیخ طوسی گرفته و سخنی بیش از این درباره ابومنصور ندارند؛ جز ذهبی که پسرش محمد را از استادان علم قرائت شمرده است. 4 ابن داوود و ابن شهرآشوب نیز اطلاعات ابوطیب و ابومنصور را خلط کرده اند. ابن داوود می گوید صرام کتاب های بسیاری ازجمله در فقه و امامت داشت5 و ابن شهرآشوب کتاب زیاره الرضا علیه السلام را به اشتباه به صرام نسبت می دهد. 6 سال درگذشت ابومنصور نیز به دست نیامد؛ اما ازآن رو که شیخ طوسی (م. 460ق)، ابوالقاسم (احتمالاً همان محمد) پسر صرام که فقیه بوده و نوه اش ابوالحسن که از اهل علم بوده را دیده و با یک واسطه کتاب صرام را روایت کرده، 7 ابومنصور صرام از رجال سده چهارم هجری به شمار می رود. آغابزرگ طهرانی نیز وی را در طبقه هارون بن موسی تلعکبری (م. 385ق) و جعفربن محمدبن قولویه (م. 367ق) قرار داده است. 8

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الطوسی) 190. 2 ـ الفهرست (الطوسی) 190. 3 ـ الفهرست (الطوسی) 194. 4 ـ تذکره الحفّاظ 3 / 1039. 5 ـ رجال (ابن داوود) 405. 6 ـ معالم العلما 140. 7 ـ الفهرست (الطوسی) 190. 8 ـ الذریعه 1 / 69؛ طبقات اعلام الشیعه 1 / 16.

دیگر منابع: جامع الرواة 2 / 419؛ نقدالرجال 5 / 231 و 289؛ طرائف المقال 1 / 145 و 149؛ معجم رجال الحدیث 21 / 201 و 23 / 66؛ خلاصه الاقوال 188؛ اعیان الشیعه 2 / 370 و 436؛ الذریعه 3 / 181 و 4 / 244 و 12 / 79.

محمود غفوری

ابونصر بخاری

ابونصر بخاری سهل ـ بخاری

ابوهاشم جبائی عبدالسلام ـ جبائی

ابوهلال عسکری حسن ـ عسکری

احمد ـ آبی

احمد ـ آبی (قرن 4ق)

ابوالعباس احمدبن حسین بن عبدالله بن محمدبن مهران آبی عروضی أزدی مهرانی

درباره وی اطلاعات چندانی در دست نیست؛ جز آن که گفته اند وی استاد شیخ صدوق (م. 381ق) بوده و بنا بر نوشته صدوق، در مرو از او روایاتی را شنیده است. 1 از شیوخ وی نیز جز دو تن که شیخ صدوق از آنها نام برده، آگاهی نداریم. صدوق دو بار در کتاب خویش از حسین بن زیدبن عبدالله بغدادی و احمدبن حسن بن اسحاق قمی نام برده که آبی از آنها حدیث شنیده و روایت نقل کرده است. 2 برخی از رجال نویسان معاصر از اینکه شیخ صدوق از خداوند برای استادش طلب رضایت کرده، استظهار نموده اند آبی از رجال امامیه و از نیکان روزگار بوده است. 3 برخی نیز او را با احمدبن حسین بن عبیله متحد دانسته اند. 4 آثار عروضی عبارت اند از: ترتیب الادلّة فیما یلزم خصوم الإمامیة دفعه عن الغیبة والغائب، المکافاة فی المذهب، المنقض علی ابی خلف. 5 تاریخ درگذشت عروضی دانسته نیست؛ ولی با توجه به وفات شاگردش شیخ صدوق، روشن است که او نیز در قرن چهارم می زیسته است.

پی نوشت ها

[1] ـ کمال الدین 2 / 433 و 476. 2 ـ کمال الدین 2 / 433 و 476. 3 ـ تنقیح المقال 1 / 58. 4 ـ معجم رجال الحدیث 2 / 98. 5 ـ معالم العلما 24.

دیگر منابع: ریاض العلماء 1 / 68؛ اعیان الشیعه 2 / 567؛ قاموس الرجال 1 / 297؛ طبقات اعلام الشیعه 1 / 26؛ مستدرکات علم رجال الحدیث 1 / 296؛ بحارالانوار 5 / 47؛ معانی الاخبار (مقدمه) 39؛ دایره المعارف الشیعیه العامه2 / 513.

اسماعیل اسماعیلی

احمد ـ ابن ابی الاشعث

احمد ـ ابن ابی الاشعث (م. حدود 360ق)

ابوجعفر احمدبن محمدبن محمدبن ابی الاشعث معروف به ابن ابی الاشعث

طبیب نامدار قرن چهارم هجری و ایرانی بود. وی فردی خردمند، دوستدار خیر و نیکی، آرام و باوقار، آگاه بر فقه و دانا در حکمت و