فلسفه بود. او بر کتب جالینوس تسلط داشت و بر اسرار و ظرایف آن آگاه بود. افزون بر شرح آثار جالینوس، آنها را به ابواب و فصول تفکیک و طبقه بندی کرد که تا پیش از این، سابقه نداشت. همچنین کتاب های ارسطوطالیس و برخی دیگر از حکما را نیز شرح داد و فصل بندی کرد. 1 وی در اوایل عمر خود، آگاهی بر طب را اظهار نمی کرد تا اینکه به موصل رفت. گفته شده به موصل گریخت؛ 2 اما علت آن بیان نشده است. او در حالی به موصل رسید که گرسنه و پریشان حال بود؛ ولی به زودی توانست با درمان پسر بیمار ناصرالدوله حمدانی (م358ه) که طبیبان از درمان وی ناتوان شده بودند، به مقام و منزلت فراوانی دست یابد. پس از این تا پایان عمر در این شهر اقامت گزید و توانست شاگردان بسیاری در طب تربیت کند که ازجمله ایشان می توان به احمدبن محمد بلدی و محمدبن ثواب موصلی اشاره کرد. وی دارای فرزندانی بود که از بین آنان محمد در طب شهرت داشت. کتب وی در طب بی مانند توصیف شده است. او در حدود سال 360 هجری در موصل درگذشت. 3 هجده اثر از او نام برده شده است که عبارت اند از: الادویه المفرده شامل سه مقاله است که ابن ابی الاشعث آن را به درخواست شاگردانش احمد بلدی و محمدبن ثواب نوشت. نگارش این کتاب در سال 353 هجری آغاز شد. الحیوان، العلم الالهی شامل دو مقاله که در سال 355 هجری به پایان رسید. الجدری والحصبه والحمیقاء شامل دو مقاله، السرسام والبرسام ومداواتهما شامل سه مقاله که آن را برای شاگردش محمدبن ثواب نگاشت و در سال 355 هجری برای او املا کرد. القولنج واصنافه ومداواته والادویة نافعة منه دو مقاله، البرص والبهق ومداواتهما دو مقاله، دو کتاب در صرع، الاستسقاء، ظهور الدم شامل دو مقاله، المالیخولیا، ترکیب الادویه، مقاله النوم والیقظه که آن را در پاسخ احمدبن حسن بن فضاله بلدی نوشت. الغادی والمغتذی شامل دو مقاله که آن را در ارمنستان به سال 348 هجری در قلعه برقی به پایان رساند. امراض المعدة ومداواتها، شرح کتاب الفرق جالینوس شامل دو مقاله که نگارش آن را در سال 342 هجری تمام کرد. شرح کتاب الحمیات جالینوس. 4

پی نوشت ها

[1] ـ عیون الانباء فی طبقات الاطبا 331. 2 ـ عیون الانباء فی طبقات الاطبا 331. 3 ـ عیون الانباء فی طبقات الاطبا 331. 4 ـ عیون الانباء فی طبقات الاطبا 306.

دیگر منابع: الاعلام 1 / 290؛ کشف الظنون 1 / 51، 2 / 1389، 1402، 1408، 1413، 1424، 1432، 1444، 1446، 1451، 1455 و 1783؛ هدیه العارفین 1 / 65؛ معجم المؤلفین 2 / 148؛ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 4 / 288؛ دایرة المعارف بزرگ اسلامی 2 / 624؛ فرهنگ زندگی نامه ها 1 / 217.

معصومه اخلاقی

احمد ـ ابن جومی

احمد ـ ابن جومی (حدود 230 ـ 320ق)

ابوالحسن احمدبن عمیربن یوسف بن موسی دمشقی جَومی ملقب به ابن جوصا

او مولای بنی هاشم و به روایتی مولای محمدبن صالح بن بیهس کلابی (از شیوخ شام) بود و در زمان خود از ارکان حدیث شمرده می شد. 1 تاریخ ولادت وی به درستی روشن نیست؛ ولی ذهبی آن را در حدود 230 هجری نوشته است. 2 ابن جوصا در شام و مصر به تحصیل پرداخت. 3 از مشایخ وی می توان زبیربن بکار، ابوتقی هشام بن عبدالملک و محمدبن وزیر را نام برد. 4 از راویان مشهور وی کسانی مانند سلیمان بن احمد طبرانی، عبداللّه بن عدی جرجانی، ابوحاتم محمدبن حبّان بستی و ابوبکر محمدبن ابراهیم بن مقری شایان ذکرند. 5 ذهبی وی را فردی ثروتمند معرفی کرده و به نقل از طبرانی او را توثیق نموده است؛ درمقابل برخی چون دارقطنی او را ضعیف شمرده اند. 6 ابن جوصا در سرانجام در 320 هجری از دنیا رفت و به روایتی در گورستان باب الصغیر دمشق به خاک سپرده شد. 7 وی دارای جزئی در حدیث بود. 8 کتابی به نام مسند نیز به او منسوب است که زبیدی از آن نام برده است. 9 همچنین الموطّأ مالک را به روایت ابن وهب و ابن قاسم جمع کرده است. 10

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ مدینة دمشق 5 / 109. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 15 / 15. 3 ـ تذکره الحفّاظ 3 / 795. 4 ـ الاکمال 3 / 200. 5 ـ الانساب 2 / 122. 6 ـ تاریخ الاسلام 23 / 597 ـ 598. 7ـ تاریخ مدینة دمشق 5 / 116. 8ـ کشف الظنون 1 / 584. 9ـ تاج العروس 9 / 250. 10 ـ دایره المعارف بزرگ اسلامی 3 / 281.

دیگر منابع: المعجم الصغیر 1 / 16؛ المؤتلف والمختلف 2 / 901؛ اللباب 1 / 311؛ تهذیب تاریخ دمشق 1 / 421؛ المنتظم 13 / 306؛ مختصر تاریخ دمشق 3 / 198؛ العبر 2 / 7؛ میزان الاعتدال 1 / 125؛ الوافی بالوفیات 7 / 271؛ البدایة والنهایه 11 / 171؛ النجوم الزاهره 3 / 234؛ لسان المیزان 1 / 239؛ الاعلام 1 / 189 و ...

اسماعیل اسماعیلی