مانند ابوالفرج اصفهانی9 و ابوعبدالله محمدبن عمران مرزبانی از او روایت کرده اند. او در سال 327 هجری درگذشت. 10 کتاب های الاجماع، المدخل الی مذهب الطبری ونصرة مذهبه، الاوقات، اثبات نبوة محمد صلی الله علیه و آله، التوحید والرد علی المشبهه، کتابی در تاریخ خاندان و نسب ایرانی اش11 و البیان عن تاریخ سنی العالم علی سبیل الحجة والبیان آثار اوست. 12 وی همچنین کتاب پدرش به نام الباهر را تکمیل کرد. 13

پی نوشت ها

[1] ـ معجم الادبا 5 / 147. 2 ـ تاریخ بغداد 5 / 215. 3 ـ معجم الادبا 5 / 147. 4 ـ همان. 5 ـ تاریخ الاسلام 2 / 2020. 6 ـ تاریخ بغداد 5 / 215. 7 ـ الاغانی 13 / 241. 8 ـ الفهرست (الندیم) 161 و 292. 9 ـ الاغانی 13 / 241. 10 ـ تاریخ بغداد 5 / 215. 1
[1] ـ الفهرست (الندیم) 161، 220 و 292. 12ـ هدیه العارفین 1 / 58. 13ـ الفهرست (الندیم) 161.

دیگر منابع: لسان المیزان 1 / 324؛ وفیات الاعیان 6 / 198؛ الوافی بالوفیات 8 / 246؛ معجم المؤلفین 2 / 204؛ الکنی والالقاب / 427؛ ریحانه الادب 6 / 13؛ فرهنگ زندگی نامه ها 1 / 762.

محمود هیئتی

احمد ـ ابهری

احمد ـ ابهری (م. 393ق)

ابوجعفر احمدبن محمدبن مرزبان بن آزر بن جشنس ابهری اصفهانی

اهل ابهر، شهری کوچک در اطراف اصفهان بود و از فاضلان ادیبان و محدثان آن دیار به شمار می رفت و شاگرد ابوجعفر محمدبن ابراهیم حزوری بود. 1 او پس از گذراندن مدارج علمی، خود نیز شاگردانی پرورد. شجاع بن علی مصقلی، احمدبن علی مصقلی و عبدالرحمان بن محمدبن منده از آن جمله اند که از وی مطالبی فراگرفته و روایت کرده اند. 2 گفته شده به سال 393 هجری در اصفهان از دنیا رفت. 3 جزء لُوَین اثر اوست. 4 بیش از این اطلاعی از وی به دست نیامد.

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 16 / 555. 2 ـ تاریخ الاسلام 27 / 279. 3 ـ تذکرة الحفاظ 3 / 1026. 4 ـ الوافی بالوفیات 8 / 175.

دیگر منابع: معجم البلدان 1 / 84؛ العبر 2 / 184؛ شذرات الذهب 3 / 142؛ معجم المؤلفین 2 / 156.

اسماعیل اسماعیلی

احمد ـ اسدی (م. 307ق)

ابوالحسن احمدبن محمدبن عبداللّه بن صالح اسدی بغدادی

وی اهل بغداد بود1 و از عباس بن فرج ریاشی، محمدبن عثمان بن ابی صفوان بصری و عبدالرحمان بن یونس رقی روایت کرد. ابوبکربن انباری، محمدبن یحیی صولی و محمدبن مظفر از شاگردان وی بودند. 2 ابوالحسن از یاران ابوالعباس ثعلب بود. 3 وی تنها یک روایت از احمدبن حنبل نقل کرد. بزرگان اهل سنّت چون دارقطنی او را توثیق کرده اند. 4 اسدی قصیده ای دارد که آن را به قصیده علی بن جهم که در رابطه با خلفاست افزوده است. 5 وی همچنین اثر دیگری با عنوان ترویح الارواح ومفتاح السرور والافراح تألیف کرد. 6 در تاریخ درگذشت اسدی اختلاف است. منابع قدیم آن را در سال 307 هجری دانسته اند. 7

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الاسلام 23 / 202. 2 ـ تاریخ بغداد 5 / 42. 3 ـ معجم الادبا 4 / 194. 4 ـ طبقات الحنابله 1 / 65. 5 ـ الوافی بالوفیات 8 / 32 ـ 33. 6 ـ معجم المؤلفین 2 / 122. 7 ـ تاریخ بغداد 5 / 43.

دیگر منابع: المقتبس 23؛ تاریخ التراث العربی مجلد اول 2 / 132؛ مجلد سوم 4 / 166؛ دایره المعارف الشیعیه العامه 2 / 644؛ لغت نامه دهخدا 1 / 1124.

سیدمهدی حسینی عربی

احمد ـ اسفراینی

احمد ـ اسفراینی (اواخر قرن 3ق)

ابوالعباس احمدبن حسن اسفراینی

از مفسران و محدثان امامیه که با توجه به انتسابش به اسفراین1 (شهری در خراسان)، ظاهراً اهل این شهر بوده است. او نابینا بود؛ 2 اما روشن نیست که از آغاز تولد نابینا بوده یا بعدها بینایی اش را از دست داده است. برای او کتابی نیکو و سودمند با عنوان المصابیح فی ذکر ما نزل من القران فی اهل البیت علیهم السلام ذکر کرده اند که راوی آن ابوطالب محمدبن احمدبن اسحاق بن بهلول است. 3 احمدبن ابراهیم بن ابی رافع، شاگرد کلینی (م. 329ق) 4 نیز با واسطه ابوطالب این کتاب را روایت کرده است؛ 5 بنابراین ابوطالب شاگرد اسفراینی در طبقه کلینی و خود اسفراینی در طبقه پیش از کلینی خواهد بود. ازاین رو به نظر می رسد وی در سال های پایانی قرن سوم هجری می زیسته است. به همین سبب برخی از معاصران، وی را در طبقه سعدبن عبداللّه قمی (م. 299 / 301ق) قرار داده اند. 6 از آنچه گذشت روشن می شود گفته