5 ـ توضیح المشتبه 2 / 8. 6 ـ بغیه الوعاة 1 / 400. 7 ـ غایه النهایة فی طبقات القراء 1 / 151. 8 ـ معجم حفاظ القرآن 1 / 327.

دیگر منابع: تبصیرالمنتبه 1 / 217؛ نفح الطیب 3 / 144؛ معجم المؤلفین 2 / 207؛ دایره المعارف الشیعیه العامه 2 / 695.

اسماعیل اسماعیلی

احمد ـ انطاکی

احمد ـ انطاکی (م. 399ق)

ابو حامد احمد بن محمد انطاکی خزاعی خاقانی معروف به ابو رقعمق

وی در اصل از انطاکیه در سوریه کنونی بود1 و در شام پرورش یافت. سپس به مصر رفت و شهرت و جایگاه والایی در شعر و ادب یافت و برخی از حاکمان و بزرگان آن دیار همچون المعز، العزیز، الحاکم، جوهر و یعقوب بن یوسف بن کلس وزیر را مدح کرد. 2 ابورقعمق متشیع و دوستدار اهل بیت علیهم السلام و از شاعران بزرگ و نامدار شام و مصر بود. مرتبه او در بین شاعران شامی، همانند جایگاه ابن حجاج (حسین بن احمد) در میان عراقیان بود. 4 افزون بر آن از سبک شعری ابن حجاج نیز پیروی کرده است. 5 خاقانی در سروده های خود مسائل جدی و شوخی را در هم می آمیخت و با شاعرانی با این ویژگی، مأنوس و هم کلام بود؛ ازاین رو ابورقعمق لقب یافت. هرچند گفته شده او خود این لقب را برگزید. انطاکی که اشعاری نیکو و فراوان دارد به جز ابن حجاج از اسلوب صریع الدلا و بصری بهره گرفته است. از ابوحامد نقل است که چهار برادر داشته و همگی شاگرد کافور اخشیدی بوده اند. زمانی برادرانش کسی را پیش او می فرستند تا در مهمانی آنان شرکت کند. چون انطاکی لباس مناسبی نداشته تا بپوشد یا خود را از سرما مصون دارد، وضع خود را با اشعاری برای برادرانش توصیف می کند و با پیک باز می فرستد. برادران در پاسخ لباس و پول می فرستند. 6 خاقانی افزون بر شعر و شاعری، مورخ نیز بوده و مسعودی وی را در شمار تاریخ نگاران برشمرده است. 7 کتاب رستاق الاتفاق نوشته اوست. وی در سال 399 هجری بدرود زندگی گفت. 8

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 1 / 210. 2 ـ الغدیر 4 / 112. 3 ـ الغدیر 4 / 112. 4 ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 77. 5 ـ الغدیر 4 / 114. 6 ـ الغدیر 4 / 112 ـ 117. 7 ـ مروج الذهب 1 / 13. 8 ـ الاعلام 1 / 210.

دیگر منابع: یتیمه الدهر 1 / 310؛ وفیات الاعیان 1 / 131؛ مرآه الجنان 2 / 452؛ شذرات الذهب 3 / 155؛ تاریخ آداب اللغه 2 / 264؛ فهرست منتجب الدین 18 / 24؛ کشف الظنون 1 / 292؛ هدیه العارفین 1 / 69؛ لغت نامه دهخدا 6 / 8193؛ معجم المؤلفین 2 / 98.

محمد غفوری

احمد ـ أودی

احمد ـ أودی (قرن 4ق)

ابوجعفر احمدبن حسین بن عبدالملک أودی (أزدی) بزاز کوفی

از دانشمندان و محدثان موثق شیعه در کوفه بوده1 که دانش حدیث را از استادان آموخته است. برخی از استادان او عبارت اند از: نصربن مزاحم منقری (م. 212ق)، عبیس (عباس) بن هشام ناشری (م. 220ق)، 2 حسن بن محبوب سرّاد (م. 224ق)، 3 ذبیان بن حکیم، 4 اسماعیل بن عامر5 و ابونعیم. 6 شماری از محدثان نیز از شاگردان و راویان أودی هستند؛ از جمله: علی بن حسن بن فضال، 7 ابوالعباس احمدبن محمدبن سعیدبن عقده (م. 333ق)، 8 علی بن محمدبن زبیر قرشی (م. 348ق) 9 و علی بن ابراهیم فدکی. 10 از زندگی نامه ابوجعفر اودی نیز گزارش چندانی در دست نیست؛ ولی گویا پیش از سال 300 هجری در مسجدالحرام امام زمان علیه السلام را دیدار کرده است. 11 نوشته یا اثر مستقلی نیز برای او ثبت نشده است. تنها کتاب المشیخه که به احتمال قوی المشیخه حسن بن محبوب و به صورت نامرتب و درهم بوده را باب باب و بر اساس نام افراد مرتب کرده است. 12 تاریخ درگذشت وی نیز روشن نیست؛ اما با توجه به وفات استادان و شاگردانش بر می آید که در سال های پایانی سده سوم با اوایل سده چهارم از دنیا رفته باشد.

پی نوشت ها

[1] ـ رجال (النجاشی) 1 / 212؛ خلاصه الاقوال 63. 2 ـ تاریخ مدینة دمشق 42 / 422 و 44 / 160. 3 ـ الاستبصار 1 / 106. 4 ـ تهذیب الاحکام 6 / 25. 5 ـ الامالی (الطوسی) 246. 6 ـ العلل الوارده 1 / 203. 7 ـ الاستبصار 1 / 106. 8 ـ تهذیب الاحکام 1 / 168؛ تاریخ مدینة دمشق 14 / 236. 9 ـ الاستبصار 4 / 310. 10 ـ الغیبه (الطوسی) 253. 1
[1] ـ الغیبه (الطوسی) 253. 12 ـ الفهرست (الطوسی) 23؛ رجال (النجاشی) 1 / 212.

دیگر منابع: رجال (الطوسی) 453؛ معالم العلما 13؛ جامع الرواة 1 / 47؛ الذریعه 19 / 57؛ فرحه الغری 107؛ السنن (دارقطنی) 1 / 30؛ نصب الرایه 2 / 140.

محمد غفوری