احمد ـ

بجلیاحمد ـ بجلی (قرن 4ق)

ابوعلی احمدبن اسماعیل بن عبداللّه بجلی قمی ملقب به سمکه

شیخ طوسی نسب او را احمدبن اسماعیل بن سمکه بن عبداللّه آورده. 1 در تاریخ قم نیز جد او سمکه دانسته شده است؛ 2 اما ابوالعباس نجاشی، لقب وی را سمکه دانسته؛ نه آنکه سمکه جدش باشد. 3 الندیم نیز او را محمدبن علی بن سعید، ملقب به سمکه خوانده و اخبارالعباسیین را از آثار او شمرده است. 4 در برخی منابع متأخر، اهوازی هم خوانده شده؛ 5 ولی نه برای لقب اهوازی و نه لقب سمکه او وجهی ذکر نشده است. احمد از خاندانی عرب تبار و گویا از قبیله بجیله بود که در قم می زیستند. پدرش اسماعیل از شاگردان خاص و دست پروردگان احمد برقی (م. 280ق) بود. احمد نیز از فضلا، ادیبان و دانشمندان شیعه روزگار خود بود؛ به گونه ای که ادیب مشهور، ابوالفضل ابن عمید (م. 360ق)، وزیر رکن الدوله بویهی نزد او شاگردی کرده است. 6 از تحصیلات سمکه گزارشی در دست نیست. طبیعتا باید نزد پدرش و علمای قم دانش اندوخته باشد. احمدبن محمدبن خلد را از استادان و جعفربن محمدبن قولویه (م. 368ق) را راوی او شمرده اند. 7 رجال شناسان شیعه، هیچ سخنی در جرح و تعدیل وی نگفته اند؛ ازاین رو برخی همین نکته را دال بر مقبول بودن روایات او و ممدوح بودن خود وی دانسته اند. 8 تاریخ درگذشت ابوعلی مشخص نیست؛ ولی روشن است که در نیمه نخست سده چهارم می زیسته است. به همین سبب برخی درگذشت او را حدود 330، 350 و زنده در 360 هجری آورده اند. 9 سمکه کتاب ها و رساله های پرشماری داشته که نشان دهنده توانایی او در تاریخ نگاری است. شیخ طوسی و نجاشی آثار او را ستوده و بی مانند توصیف کرده اند؛ کتاب العباسی در تاریخ خلفا و دولت خلفا و دولت بنی عباس که کتابی بزرگ در حدود ده هزار ورقه بوده و نجاشی بخش مربوط به امین را دیده و نیکو وصف کرده است، گویا با اخبارالعباسیین که الندیم آورده، یکی است. نجاشی الامثال را نیز نیکو می شمارد. آثاری چون رسالة الی ابوالفضل ابن العمید، حدود دویست ورقه و رساله های گوناگون دیگر در موضوعات فراوان را جعفربن محمد روایت کرده است. 10 العسل کتاب دیگری است که از آثار او شمرده اند. 11 گویا سیدبن طاووس کتاب العباسی را در اختیار داشته است. 12 از مجموع آثار احمد بجلی، تنها یک گزارش در دست است که می گوید: ابومسلم محمدبن بحر
اصفهانی معتزلی (254 ـ 322ق) والی مقتدر عباسی (خلافت 295 ـ 320ق) در اصفهان و قم تا زمان تسلط آل بویه (321ق) در روزهای جمعه به دیدار بزرگان قم که از سادات بوده اند، می رفت. او در یکی از این دیدارها که سمکه والی را همراهی کرده، گزارش می کند. 13

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست 31. 2 ـ تاریخ قم (حسن بن محمد) 217. 3 ـ رجال (النجاشی) 1 / 246. 4 ـ الفهرست 154. 5 ـ هدیه العارفین 1 / 60. 6ـ الفهرست (الطوسی) 31. 7ـ اعیان الشیعه 9 / 82. 8ـ خلاصه الاقوال 17. 9 ـ هدیه العارفین 1 / 60؛ معجم المؤلفین 1 / 139 و 165. 10 ـ رجال (النجاشی) 1 / 246؛ الفهرست (الطوسی) 31. 1
[1] ـ انباه الرواة 1 / 29. 12 ـ کتابخانه ابن طاووس 569. 13 ـ تاریخ قم 217.

دیگر منابع: رجال (الطوسی) 455؛ معالم العلما 15؛ رجال (ابن داوود) 36؛ تنقیح المقال 2 / 51؛ نقدالرجال 18؛ منهج المقال 32؛ هدایه المحدثین 14؛ الکنی والالقاب 1 / 366؛ اعیان الشیعه 2 / 480؛ الشیعة وفنون الاسلام 170؛ الذریعه 2 / 346، 3 / 246 و 10 / 249؛ ایضاح المکنون 2 / 272 و 313.

محمد غفوری

احمد ـ بدیحی

احمد ـ بدیحی (زنده در نیمه اول قرن 4ق)

احمدبن محمد بدیحی مرمی

وی اهل انطاکیه بود و در نیمه اول قرن چهارم هجری زندگی می کرد. الندیم نام او را در ذیل شاعران و محدثانی آورده که کتابت نداشته اند. صد ورقه شعر از وی بر جای مانده است. 1

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 194.

رضا جعفری نوقاب

احمد ـ بردیجی

احمد ـ بردیجی (حدود 230 ـ 301ق)

ابوبکر احمدبن هارون بن روح بردیجی بغدادی نیشابوری

در حدود 230 هجری به دنیا آمد. 1 وی اهل بردیج (بردع) در آذربایجان بود2 و در بغداد3 و مکه زیست. 4 او برای کسب دانش به شهرهای نیشابور، بیروت، دمشق، حمص، مصر، حرّان و کوفه رفت. 5 و دو بار به اصفهان6 سفر کرد و از استادانی چون ابوسعید اشج، علی بن اشکاب، هارون بن اسحاق همدانی و بحربن نصر خولانی حدیث آموخت و در بغداد روایت کرد. او نزد اهل سنّت فردی فاضل، حافظ، محدث، مورد اعتماد و صدوق به شمار می آمد. ابوبکر شافعی،