بودند؛ 2 ولی از زادگاه او اطلاعی در دست نیست. گویا در بغداد به دنیا آمد و بالید و در محله سوق العطش بغداد در کوچه درب الاحشاد می زیست. 3 برای مدت طولانی از دانش ابوعبداللّه محمدبن عمر صیمری بهره گرفت4 و از کسانی چون ابومسلم کجی، جعفر فریابی، قاسم بن زکریا مطرز و فضل بن حباب جمحی نیز روایت نقل کرد. 5 او مردی پرهیزکار، گوینده ای بیان آور و همواره در راه تعلیم و تأمین معاش شاگردانش کوشا بود و از ملکی که داشت فقط به اندازه قوتش بر می گرفت و بقیه را در راه علم خرج می کرد. 6 او افزون بر کلام، فقه و ادبیات عرب، به تفسیر و حدیث نیز آگاه بود. 7 او در فقه، پیرو مذهب شافعی8 و در کلام، پایه گذار طریقه خاصی از معتزله بود که به « اخشیدیه » معروف شد. 9 ازجمله شاگردان و یاران وی می توان ابوالحسن بن ازرق10 و ابوالحسن بیض را نام برد. 11 ابن اخشید دارای آثار و تألیفاتی نیز بود که عبارت اند از: المبتدی، المعونة فی الاصول، نقل القرآن، الاجماع، النقض علی الخالدی فی الارجاء، اختصار کتاب ابی علی فی النفی والاثبات، اختصار تفسیرالطبری و نظم القرآن. 12 ابن اخشید در سال 32013 یا 326 هجری در بغداد درگذشت. 14

پی نوشت ها

[1] ـ المنیة والامل 185. 2 ـ تاریخ بغداد 4 / 309. 3 ـ سیر اعلام النبلاء 15 / 218. 4ـ دایره المعارف بزرگ اسلامی 2 / 173 و 714. 5ـ تاریخ بغداد 4 / 309. 6 ـ الفهرست (الندیم) 220. 7 ـ دایره المعارف بزرگ اسلامی 2 / 173 و 714. 8 ـ الفصل (ابن حزم) 4 / 107. 9 ـ المنیة والامل 35. 10 ـ نشوار المحاضره 5 / 24
[1] ـ 242. 1
[1] ـ تاریخ الاسلام 24 / 186. 12 ـ الفهرست (الندیم) 220 ـ 221. 13 ـ طبقات المعتزله 100. 14 ـ لسان المیزان 1 / 231.

دیگر منابع: الاعلام 1 / 171؛ معجم المؤلفین 2 / 23؛ طبقات الشافعیه (عبادی) 36.

اسماعیل اسماعیلی

احمد ـ بغدادی

احمد ـ بغدادی (قرن 4ق)

ابوالحسن (ابوالحسین) احمدبن علی بن وصیف بغدادی معروف به ابن خشکنانجه

کاتبی ادیب و شاعری زبان آور بود1 و در مجالس مناظره شرکت می جست و به مسائل مطروحه پاسخ می داد. ابن خشکنانجه در روزگار وزیر حسن بن محمد مهلبی (29
[1] ـ 352ق) ندیم برخی از وزیران بود و آنها را در قالب اشعاری می شود. او همچنین روزگار
عضدالدوله دیلمی (324 ـ 372ق) را درک کرد و برای او اشعاری سرود و تا دوره شرف الدوله دیلمی (340 ـ 370ق) زنده بود. وزیر نصیرالدین ابن بقیه (314 ـ 367ق) نیز او را ندیم خاص خود قرار داده بود. او دارای عمری طولانی بود و از نظر عقیده، به مذهب شیعه گرایش داشت. 2 ابوالحسن افزون بر برخی اشعار، آثاری نیز دارد که عبارت اند از: النثرالموصول به نظم، الفوائد و صناعه البلاغه. 3 گفتنی است الندیم این کتاب ها را به پدرش نیز نسبت داده است؛ 4 ولی روشن نیست که اشتباهی رخ داده و یا اینکه نام آثار پدر و پسر شبیه بوده است. تاریخ درگذشت وی نیز در دست نیست. برخی منابع متأخر، آن را در سال 370 هجری آورده اند5 که گویا برگرفته از سخن الندیم است که از وفات او در بغداد خبر داده است. 6

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 155. 2 ـ الوافی بالوفیات 7 / 227. 3 ـ الفهرست (الندیم) 155. 4 ـ الفهرست (الندیم) 154. 5 ـ هدیه العارفین 1 / 66 و 682. 6 ـ الفهرست (الندیم) 155.

دیگر منابع: معجم الادبا 3 / 245؛ فرهنگ زندگی نامه 1 / 398؛ ریحانة الادب 7 / 501.

محمود هیئتی

احمد ـ بغدادی

احمد ـ بغدادی (م. حدود 370ق)

ابوالعلا احمدبن عبیداللّه بن حسن بن شقیر بغدادی مشهور به ابن شقیر

عالم نحوی و محدث قرن چهارم هجری و اهل بغداد بود. 1 در بغداد از ابوبکر محمدبن هارون بن مجدَّر بهره برد و از او حدیث نقل کرد. 2 به دمشق نیز مسافرت کرده و از عالمان این شهر چون هیثم بن خلف دوری، حامدبن محمدبن شعیب بلخی و محمدبن محمدبن سلیمان باغندی حدیث آموخت. 3 ابوعمر زاهد، ابوبکر انباری، محمدبن فارس، احمدبن عبداللّه سجستانی و ابن درید از دیگر استادان وی شمرده شده اند. 4 تمّام رازی، مکی بن عمر، عبدالوهاب بن جبان، 5 عبدالوهاب بن عبداللّه مهدی دمشقی6 و محمدبن عبداللّه دوری7 از شاگردان ابن شقیر بودند. پدرش نیز از علمای زمان خود بود. 8 صفدی نیز از ابوالعباس احمدبن حسین، معروف به ابن شقیر یاد کرده و احتمال داده از نوادگان ابوالعلا احمد باشد. 9 ابن شقیر افزون بر اشعاری که از خود به جای گذاشت، کتابی در