احمد ـ خنشلیلاحمد ـ خنشلیل (زنده در 377ق)

ابوالحسن احمدبن عبداللّه خنشلیل بغدادی

وی ساکن بغداد و از دانشمندان معاصر الندیم بود. الندیم خود می گوید: خنشلیل دوست من بود و بارها به من می گفت که به کیمیاگری دست یافته است؛ اما من آثار این ادعا را در او ندیدم. چون همیشه مستمند و بدبخت بود. آن گاه این تألیفات زیر را برای او می شمارد: شرح نکت الرموز، الشمس، القمر، مسعِف الفقراء والاعمال علی رأس الکور. 1 ازآنجایی که الندیم در سال 380 هجری درگذشته، برخی وفات احمد را نیز در همین حدود گمانه زده اند؛ 2 ولی حقیقت این است که تألیف فهرست الندیم در سال 377 هجری پایان یافته و چنانچه احمد، پیش از آن از دنیا می رفت، بی گمان الندیم به آن اشاره می کرد. بنابراین خنشلیل در سال 377 هجری زنده بوده و تاریخ درگذشت وی به طور دقیق روشن نیست؛ درعین حال الندیم او را پیرمردی پرحرف و سمج معرفی می کند. 3 تخمین مرگ او در اواخر قرن چهارم دور از واقعیت نیست.

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست 425. 2 ـ هدیه العارفین 1 / 68؛ معجم المؤلفین 1 / 217. 3 ـ الفهرست 425.

دیگر منابع: لغت نامه دهخدا 6 / 8768.

محمد غفوری

احمد ـ خوارزمی

احمد ـ خوارزمی (313 ـ 376ق)

ابوبکر احمدبن محمدبن احمد بن محمدبن یوسف خوارزمی بَرَقی ملقب به ابن شاة

از خاندانی بزرگ از خوارزم و ساکن بخارا بود1 و در سال 313 هجری به دنیا آمد. 2 وی که حنفی مذهب بود، علم فقه را نزد پدرش آموزش و تعلیم دید. 3 از خلیل بن احمد قاضی، محمدبن محمدبن صابر و بجیری، حدیث آموخت و روایت کرد. پسرش و واصل بن حمزه بخاری از ایشان روایت کرده اند. اهل سنّت خوارزمی را ادیب، شاعر، آشنا به ادبیات عرب و از پیشگامان تصوف و کلام معرفی کرده و گفته اند مفسر هم بود. 4 ذهبی می گوید: نوشته های ابن شاة از نظم و نثر ممتازی برخوردار است و شعرهایش مهارت او را می رساند. 5 همچنین ابن شاة یکی از استادان معروف حکیم ابن سینا، فیلسوف و
پزشک معروف دانسته شده است؛ 6 اما ابن سینا در زیست نامه خودنوشتش، ابوبکر خوارزمی را همسایه خود در بخارا معرفی می کند که کتاب الحاصل والمحصول (حدود بیست جلد) و کتاب البر والأثم را برای او نگاشته است. سپس می افزاید این دو کتاب را تنها او داشته است. 7 خوارزمی در سال 376 هجری از دنیا رفت. 8 دیوان شعری از او به جا مانده که بیشتر آن به خط ابن سینا نوشته شده است. 9

پی نوشت ها

1ـ الاعلام 1 / 210. 2ـ فرهنگ زندگی نامه ها 1 / 494. 3ـ الجواهرالمضیئه 1 / 257. 4 ـ الانساب 1 / 325. 5 ـ الاعلام 1 / 210. 6 ـ عیون الانباء فی طبقات الاطبا 439. 7 ـ الوافی بالوفیات 12 / 245. 8 ـ الانساب 1 / 325. 9 ـ ایضاح المکنون 1 / 485.

دیگر منابع: الاکمال 1 / 483؛ کشف الظنون 1 / 779؛ دایره المعارف الشیعیه العامه 2 / 614.

احسان آذرکمند

احمد ـ دامغانی

احمد ـ دامغانی (م. حدود 355ق)

ابوبکر احمدبن محمدبن منصور انصاری دامغانی

وی از فقیهان حنفی است1 و مدتی قاضی واسط و دامغان بود. در مصر از ابوجعفر طحاوی و در بغداد از ابوالحسن کرخی علم فقه آموخت و وقتی کرخی به بیماری فلج دچار شد به جای او مرجع فتوا گردید. 2 قاضی ابومحمد اکفانی و ابوجعفر احمدبن محمدبن سلامه ازدی از او روایت کرده اند. 3 رجال نویسان اهل سنّت او را دارای جایگاهی والا و مصاحب طحاوی معرفی کرده و وی را در فقه حنفی، سرآمد دانسته اند. 4 وی حدود سال 355 هجری از دنیا رفت. استظهارالاخبار فی تاریخ دوله الدیالمه اثر اوست. 5

پی نوشت ها

1ـ تاریخ الاسلام 26 / 225. 2 ـ تاریخ بغداد 5 / 97. 3ـ نشوارالمحاضره 6 / 201. 4 ـ جواهرالمضیئه 1 / 318. 5 ـ هدیه العارفین 1 / 64.

دیگر منابع: الانساب 2 / 446؛ کشف الظنون 1 / 79؛ لغت نامه دهخدا 6 / 9090.

احسان آذرکمند

احمد ـ دلال

احمد ـ دلال (م. 391ق)

ابوالحسن احمدبن عبداللّه بن حمیدبن رزیق بغدادی دلاّل مخزومی

وی اهل بغداد بود و نزد مشایخ بسیاری به استماع حدیث پرداخت که می توان ازآن میان به ابوعبداللّه محاملی، عمربن محمد