دوری و محمدبن مخلد عطار اشاره کرد. محمدبن مکی ازدی، یوسف بن رباح بصری و عبدالرحمان بن احمد حذّاء نیز از وی حدیث شنیده و روایت کرده اند. 1 دلّال سپس راهی مصر شد و در آنجا سکنی گزید. 2 او به دمشق، رقّه3 و مکه نیز رفته و در این شهرها به تعلیم و تعلم حدیث پرداخته است. 4 او را محدثی ثقه و امین خوانده اند. 5 دلّال در سال 391 هجری در مصر از دنیا رفت6 و اثری با عنوان الافرادالغرائب از خود به یادگار گذاشت. 7

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 4 / 236. 2 ـ الاکمال 4 / 54. 3 ـ العبر 2 / 180. 4 ـ تاریخ بغداد 4 / 236. 5 ـ مختصر تاریخ دمشق 3 / 134. 6 ـ تاریخ الاسلام 27 / 247. 7 ـ الاعلام 1 / 156.

دیگر منابع: سیر اعلام النبلاء 16 / 552؛ المشتبه 1 / 314؛ المقفی الکبیر 1 / 514؛ تبصیرالمنتبه 2 / 600؛ توضیح المشتیه 4 / 177؛ تذکره الحفاظ 2 / 1023؛ المستدرک علی معجم المؤلفین 64.

اسماعیل اسماعیلی

احمد ـ دوری

احمد ـ دوری (299ـ 379ق)

ابوبکر احمدبن عبد اللّه بن احمدبن جلین دوری وراق جُلینی

اهل بغداد بود و در سال 299 قمری به دنیا آمد. پس از دوران کودکی به دنبال کسب علم و حدیث رفت و در چهارده سالگی، یعنی سال 313 قمری آموختن حدیث را آغاز کرد و از کسانی مانند احمدبن قاسم فرائضی، ابوالقاسم بغوی، ابوسعید عدوی، ابراهیم بن عبداللّه زینبی، احمدبن سلیمان طوسی، محمدبن عبداللّه مستعینی، ابوبکربن مجاهد مقری و احمدبن عبدالعزیز جوهری حدیث شنید. 1 نجاشی او را از محدثان موثق شیعه و روایات او را مورد اعتماد و استناد می داند و می نویسد: تنها یک اثر از او می شناسم که در آن به بحث از کسانی پرداخته که حدیث ردّ شمس را نقل کرده اند و از حقانیت امامت و شیعه سخن می گوید؛ درحالی که او با اهل سنّت حشر و نشر داشت و هر کدام از دیگری روایت کرده اند. همچنین او می نویسد: ابواحمد عبدالسلام بن حسین بصری کتابی از دوری به من داد که با خط خودش نوشته بود و اجازه نقل تمام روایات آن را به بصری داده بود. 2 روایتگرانی از شیعه و سنی مانند حسین بن عبیداللّه غضائری، احمدبن عبدون، 3 احمدبن غضائری، 4 ابوطالب عمربن ابراهیم فقیه، قاضی ابوالعلا واسطی و ابوالقاسم
تنوخی نیز از او روایت کرده اند. 5 او همچنین به کار نسخه برداری و تصحیح کتب می پرداخت. 6 سرانجام وی در رمضان سال 3797 و به نقلی 377 هجری درگذشت. 8

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 4 / 234. 2 ـ رجال (النجاشی) 1 / 223. 3 ـ جامع الرواة 1 / 52. 4ـ رجال (الطوسی) 455. 5 ـ الانساب 2 / 78. 6 ـ تنقیح المقال 1 / 64. 7 ـ تاریخ بغداد 4 / 234. 8 ـ قاموس الرجال 1 / 327.

دیگر منابع: اللباب فی تهذیب الانساب 1 / 288؛ الفهرست (الطوسی) 32؛ معالم العلما 20؛ خلاصه الاقوال 17؛ رجال (ابن داوود) 29؛ تاریخ الاسلام 26 / 641؛ میزان الاعتدال 1 / 109؛ لسان المیزان 1 / 196؛ نقدالرجال 23؛ معجم رجال الحدیث 2 / 136؛ تنقیح المقال 1 / 64.

محمود هیئتی

احمد ـ دینوری

احمد ـ دینوری (حدود 280 ـ 364ق)

ابوبکر احمدبن محمدبن اسحاق دینوری هاشمی مشهور به ابن سُنّی

وی اهل دینور، از شهرهای نواحی همدان بود1 و در حدود سال 280 قمری به دنیا آمد. 2 از موالی عبداللّه بن جعفربن ابی طالب به شمار می آمد. 3 برای کسب علم و دانش به شهرها و سرزمین هایی چون مصر، شام، عراق و جزیره مسافرت کرد و از استادان آن دیار بهره برد. 4 از میان استادان او می توان کسانی چون ابوعروبه، ابن جوصا و ابوعبدالرحمان نسایی را نام برد. 5 ابن سنّی از علما و فقهای شافعیه بود6 و کسانی چون احمدبن عبداللّه قاضی دینوری، 7 ابوعلی اصفهانی و احمدبن حسین کسّار از شاگردان او بوده و از محضر وی بهره ها برده اند. او دارای آثار و تألیفاتی نیز بوده که عبارت اند از: عمل الیوم واللیله، القناعه، المُجتنی که کتاب اخیر تلخیص و اختصار کتاب السنن نسایی است. 8 الایجاز فی الحدیث، 9 فضائل الاعمال، الطب النبوی و الصراط المستقیم. 10 ابن سنّی سرانجام در سال 364 هجری درگذشت. 11

پی نوشت ها

1ـ الاعلام 1 / 209. 2ـ سیر اعلام النبلاء 16 / 255. 3ـ الانساب 3 / 325. 4 ـ تاریخ الاسلام 26 / 318 ـ 319. 5 ـ الانساب 3 / 325. 6 ـ طبقات الشافعیه الکبری 3 / 39. 7 ـ الاکمال 4 / 501. 8 ـ تاریخ الاسلام 26 / 318 ـ 319. 9 ـ هدیه العارفین 1 / 66. 10 ـ الاعلام 1 / 209. 1
[1] ـ تاریخ دمشق 5 / 216.