فقها و پیشوایان مردم ری9 و بغداد و پس از ابوالحسن کرخی، رئیس مذهب حنفی دانسته اند10 که پس از استاد خویش بر کرسی تدریس تکیه زد و شاگردان بسیاری از او بهره مند شدند که از میان ایشان می توان افرادی چون ابوبکر خوارزمی و ابوعبداللّه جرجانی را نام برد. 11 گفته شده وی به مشرب کلامی معتزله گرایشی داشت. بارها سمت قضاوت و ریاست قضات به او پیشنهاد شد. که نپذیرفت. 12 رازی دارای آثار و تألیفاتی بود که از این قرارند: احکام القرآن، شرح الجامع الکبیر، شرح مختصرالطحاوی، المناسک، الاصول فی الفقه، جوابات المسائل، شرح مختصرالکرخی، شرح ادب القاضی13 و شرح الاسماءالحسنی. 14 جصّاص در سال 370 هجری در بغداد درگذشت. 15

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 1 / 171. 2 ـ طبقات الفقها (شیرازی) 144. 3 ـ المنتظم 14 / 277 ـ 278. 4 ـ الفوائدالبهیّه 28. 5 ـ الجواهرالمضیئه 1 / 220. 6 ـ تاریخ الاسلام 26 / 432. 7 ـ سیر اعلام النبلاء 16 / 340 ـ 341. 8 ـ الجواهرالمضیئه 220 ـ 221. 9 ـ تاریخ بغداد 4 / 314. 10 ـ الکامل 9 / 9. 1
[1] ـ الفوائدالبهیّه 28. 12 ـ سیر اعلام النبلاء 16 / 340 ـ 341. 13 ـ الفهرست (الندیم) 41. 14 ـ الجواهرالمضیئه 220 ـ 221. 15 ـ تاج التراجم 17.

دیگر منابع: تذکره الحفاظ 3 / 959؛ العبر 2 / 133؛ شذرات الذهب 3 / 71؛ البدایة والنهایه 11 / 297؛ الوافی بالوفیات 7 / 241؛ النجوم الزاهره 4 / 138؛ تاریخ التراث العربی 1 / 3 / 102.

اسماعیل اسماعیلی

احمد ـ رازی

احمد ـ رازی (274 ـ 344ق)

ابوبکر احمدبن محمدبن موسی رازی کنانی قرطبی ملقب به ابن لقیط

نیاکانش اهل ری بودند؛ 1 ولی خودش اهل قرطبه بود و در دهم ذی حجه سال 274 هجری در اندلس به دنیا آمد. رازی در زادگاهش به تحصیل و فراگیری علوم پرداخت و از محضر استادانی چون احمدبن خالد و قاسم بن اصبغ حدیث آموخت. علمای رجال او را محدثی حافظ، کثیرالروایه، شاعر، ادیب، تاریخ نگار، نسب شناس و صاحب تألیفات فراوان دانسته اند. بیشتر آثار او درباره اخبار اندلس و تاریخ دولت های آنجاست. 2 آثار او عبارت اند از: اخبار ملوک
اندلس که به پیروی از تاریخ بغداد احمدبن ابی طاهر نوشته است، انساب مشاهیر اهل اندلس در پنج جلد قطور که از بهترین کتاب هاست، تاریخ الاوسط، تاریخ الاصغر3 و صفة قرطبه وخططها ومنازل العظماء بها می باشد. او در یک روز پنج شنبه از ماه رجب سال 344 هجری از دنیا رفت. 4

پی نوشت ها

[1] ـ معجم الادبا 4 / 235. 2 ـ تاریخ علماء اندلس 1 / 54. 3 ـ معجم الادبا 4 / 235. 4 ـ معجم المؤلفین 2 / 163.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 25 / 292؛ جذوه المقتبس 97؛ الوافی بالوفیات 8 / 131؛ بغیه الوعاة 1 / 385؛ بغیه الملتمس 151؛ سیر اعلام النبلاء 8 / 255؛ معجم البلدان 4 / 325؛ هدیه العارفین 1 / 62؛ الاعلام 1 / 208؛ لغت نامه دهخدا 1 / 1139.

رضا جعفری نوقاب

احمد ـ رازی

احمد ـ رازی (313 ـ 375ق)

ابوزُرْعه احمدبن حسین بن علی رازی صغیر

او در سال 313 هجری به دنیا آمد. 1 از محمدبن ابراهیم بن مورد، عبدالرحمان بن ابی حاتم رازی، علی بن ابراهیم قطان قزوینی و عبداللّه بن محمد حارثی حدیث آموخت. تمّام رازی، حمزه بن یوسف سهمی، حسین بن محمد فلاکی، ابوالفضل جارودی، ابوالقاسم تنوخی و ابوالعلا واسطی از او روایت کرده اند. 2 اهل سنّت او را محدثی ثقه، گردآوری کننده ابواب گوناگون حدیثی و تراجم معرفی کرده و گفته اند برای گردآوری و ضبط احادیث از چهارده سالگی به شهرهای بخارا، بلخ، نیشابور، مصر، دمشق و عراق مسافرت کرده است. وی در سال 375 هجری در راه مکه از دنیا رفت. 3 ابوزرعه رازی، کتاب ها و تصنیفات فراوانی داشته که از هیچ کدام یاد نشده است. ذهبی تنها به کتابی حدیثی در باب سنن دست یافته که ناقص و از تألیفات ابوزرعه شمرده می شده است. درعین حال آن را کتابی بزرگ و در بردارنده احادیثی منکر و غریب توصیف کرده است. 4

پی نوشت ها

[1] ـ طبقات الحفاظ 398. 2 ـ تاریخ بغداد 4 / 109. 3 ـ تاریخ الاسلام 26 / 567. 4 ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 47.

دیگر منابع: معجم البلدان 3 / 121؛ میزان الاعتدال 1 / 93؛ لسان المیزان 1 / 158؛ النجوم الزاهره 4 / 147؛ شذرات الذهب 3 / 84؛ العبر 2 / 144؛ مرآه الجنان 2 / 304؛ لغت نامه دهخدا 1 / 426.

احسان آذرکمند