نمایندگی عام امامان شیعه علیهم السلام را داشتند و با آن حضرات مکاتبه می کردند و این مکاتبات تا زمان غیبت ادامه داشته است. ابوغالب که فقیه، متکلم، محدث، ادیب، شاعر و آخرین فرد مشهور آل اعین بود، در سال 285 هجری در کوفه زاده شد. در پنج سالگی پدر بیست وچندساله اش را از دست داد و جدش، محمدبن سلیمان که فردی دانشمند بود، تربیت او را بر عهده گرفت. در سال 297 هجری که نوجوانی دوازده ساله بود از عبداللّه بن جعفر حمیری که در این سال به کوفه آمده بود حدیث آموخت. در سال 300 هجری جدش را نیز از دست داد. پیش از بیست سالگی ازدواج کرد. زمانی بین او و همسرش ناسازگاری پیش آمد، از طریق حسین بن روح از امام زمان علیه السلام یاری خواست و پاسخ گرفت که اختلافات آنها حل خواهد شد. در سال 313 هجری (28سالگی) صاحب فرزندش ابوالعباس عبیداللّه شد. در همین سال و سال بعد، قرمطیان با هجوم به عراق و کوفه، خسارت های بسیاری به بار آوردند؛ ازجمله محله آل اعین را ویران کردند. در این یورش، اموال و دارایی های ابوغالب به ویژه بیشتر احادیث و کتاب هایی را که از بزرگانی همچون ثقه الاسلام کلینی، احمدبن ادریس قمی، احمدبن محمد عاصمی، جعفربن محمدبن مالک بزاز، محمدبن جعفر رزّاز (دایی پدرش) و علی بن سلیمان (عموی پدرش) آموخته و گرد آورده بود، نابود شد یا به سرقت رفت. در این حوادث خود زراری نیز به اسارت درآمد و در برابر آزادی اش 100 دینار و 1500 درهم پرداخت. در سال 325 هجری نیز مشکلاتی برای او پیش آمد. آن گونه که خود می گوید، پس از خرابی کوفه و ازدست رفتن املاک و دارایی اش، جلای وطن کرد و از کوفه کوچ کرد. به احتمال قریب به یقین از آن پس در بغداد ساکن شد. او در محله سویق غالب بغداد منزل داشت و در همان جا درگذشت. در سال 348 هجری خبر او را در بصره داریم که کتاب داوودبن سرحان را دوباره استنساخ کرده است. در سال 350 هجری به زیارت خانه خدا توفیق یافت و یک سال تمام ماندگار شد. پس از بازگشت برای پسرش همسر گزید و در سال 352 هجری نوه اش، ابوطاهر محمدبن عبیداللّه دیده به جهان گشود و در سال 356 هجری رساله معروف خود در معرفی آل اعین را برای همین نوه اش نگاشت و داشته های علمی اش را به او سپرد و به او اجازه روایت داد؛ بدان امید
که او ادامه دهنده راه این خاندان در حفظ و نشر احادیث باشد؛ چراکه نتوانست پسرش عبیداللّه را جذب دانش کند. در سال 367 هجری این رساله را با تجدید نظر بازنویسی کرد و پس از 83 سال عمر در سال 368 هجری در بغداد بدرود حیات گفت و در قبرستان قریش کاظمیه به خاک سپرده شد. پس از آن به دلایلی که ذکر نشده، جسدش به کوفه انتقال یافت و در منطقه غرّی (وادی السلام) به خاک سپرده شد. 1 به گفته برخی، شاگردش حسین بن عبیداللّه غضائری، تجهیز و تکفین استاد را بر عهده داشت. شیخ مفید و نجاشی نیز از شاگردان او بوده اند. 2 ابوغالب زراری تألیفات دیگری نیز داشت که عبارت اند از: التاریخ که به پایان نبرد، دعاءالسفر، الافضال، مناسک الحج بزرگ و مناسک الحج کوچک. 3 افزون بر اینها خود ابوغالب بیش از 130 کتاب از علما و دانشمندان شیعه را نام می برد که روایت کرده4 و این نشان از جد و جهد وی و اهمیتی است که او به احادیث و روایات و حفظ دانش و فرهنگ شیعه می داده است.

پی نوشت ها

[1] ـ رسالة ابی غالب الزراری 113 ـ 155 و مقدمه آن. 2 ـ ریحانه الادب 7 / 218. 3 ـ رجال (النجاشی) 1 / 220. 4 ـ رسالة ابی غالب 159 ـ 184.

دیگر منابع: الفهرست (الطوسی) 31؛ رجال (الطوسی) 443؛ معالم العلما 19؛ رجال (ابن داوود) 41؛ خلاصه الاقوال 17؛ سیر اعلام النبلاء 16 / 290؛ نقدالرجال 31؛ مجمع الرجال 1 / 1470؛ قاموس الرجال 1 / 424؛ مستدرکات علم رجال الحدیث 2 / 280؛ الذریعه 11 / 7؛ الاعلام 1 / 209؛ معجم المؤلفین 2 / 108؛ لغت نامه دهخدا 1 / 605.

محمد غفوری

احمد ـ زوزنی

احمد ـ زوزنی (م. 362ق)

ابوسهل احمدبن محمد بن محمدبن عفریس زوزنی دوری معروف به ابن عفریس

چنان که از نسبت وی استفاده می شود، از مردمان زوزن از توابع تربت حیدریه کنونی در بخش خواف بود. سبکی وی را از فقها و محدثان شافعی مذهب شمرده و می نویسد: « او از پیشوایان این فرقه بود و حدیث را نزد ابوالعباس اصّم از محدثان نیشابور فرا گرفت ». 1 او با فقیهان مشهوری چون قفال شاشی و خفاف هم عصر بود و هم طبقه آنان به شمار می رفت. 2 گفته شده وی از دانش کلام نیز بهره